Er komt amper een voetbal voorbij in ‘De [Af]Braak’. Het afscheidsboek waarmee voetbalclub Helmond Sport pal voor de verhuizing naar het nieuwe stadion de oude locatie De Braak herdenkt. “Ik heb namelijk niks met voetbal”, stelt fotograaf en kunstenaar Hans van den Berkmortel. “Ik wilde de subcultuur om Helmond Sport heen weergeven.” Dat maakt dit boek meer dan een reguliere herdenkingsuitgave.
door Anja van den Akker • foto’s > Hans van den Berkmortel
De Helmondse fotograaf en kunstenaar Hans van den Berkmortel (1969), vooral bekend als drijvende kracht achter het jaarlijkse HipHopfestival Urban Matterz, maakte de afgelopen twintig jaar zo’n vijfentwintigduizend foto’s van Helmond Sport supporters, spelers, vrijwilligers en talloze randverschijnselen.
“Ik heb in die periode bijna iedere thuiswedstrijd bezocht. Als jochie ging ik al met mijn vader mee. Mét mijn camera. De ene week kocht ik een fotorolletje van mijn zakgeld, de andere week kon ik een paar foto’s laten ontwikkelen en afdrukken. Helmond Sport is mijn club, maar ik ben geen groot voetbalfan. Ik ken hier iedereen, van supporters tot sponsoren, oud-spelers, vrijwilligers, noem maar op. Het is één grote familie, kleinschalig en gezellig, voor veel mensen een tweede thuis. Een soort cult-club met bepaalde gewoontes en gebruiken. De Helmonders zijn een apart slag volk, met een speciaal soort humor. Die subcultuur wilde ik vastleggen. Vandaar dat je in mijn foto’s bijna nergens een voetbal ziet. Ik knip alles, behalve de wedstrijden.”
Een alternatieve identiteitsstatus
Over het begrip ‘subcultuur’ lopen de meningen uiteen. Er zijn wetenschappers die het etiket ‘cultuur’ te veel eer vinden en liever ‘subwereld’ hanteren. Hoe dan ook, slaat het fenomeen op een alternatieve identiteitsstatus. Hoe minder alternatieven er in je leven zijn, zoals werk of hobby’s bijvoorbeeld, hoe belangrijker die subcultuur wordt. Je afzetten tegen de gevestigde orde, strijd, spanning, saamhorigheid, trots, sociale contacten. Het hoort er allemaal bij. Zeker voor een stadion als De Braak: middenin een gewone woonwijk, waar je op een zondagmiddag even naar toe kunt lopen. De club van om de hoek waar je bij hoort. Net als je buren. Met de verhuizing van stadions naar buitenwijken verdwijnt die directe verbinding met de buurt.
De [Af]Braak is het tweede fotoboek van Van den Berkmortel, waarbij hij vooral onverwachte momenten vastlegt met mensen in de hoofdrol. Dat geldt ook voor zijn eerste boek Alles is waar, uit 2017, met mooi beeld van de vele buitenlandse reizen die hij maakte. “Ik fotografeer om de emotie van het moment vast te leggen, zoek speciaal licht en sprekende koppen.”
Grote smoel, geen schrik
Toch komt in De [Af]Braak ook de voetballiefhebber uitgebreid aan zijn trekken. Auteur Jan-Willem van den Enden reisde het afgelopen anderhalf jaar stad en land af om verhalen en anekdotes te verzamelen. “Er waren zoveel markante figuren dat de keuze min of meer willekeurig is. Ik ben warme vriendschappen tegengekomen, medeleven bij overlijden en de bekende grote smoel, geen schrik.” De befaamde Helmondse voetballer Berry van Aerle wilde niet op de foto voor dit boek, hij vond zijn aandeel in Helmond Sport te klein. “Na lang aandringen is het toch gelukt. Met zijn hondje voor een Helmondse muurschildering.”
Vermakelijk zijn de foto’s van de ‘schuurdakkijkers’, vaak supporters met een stadionverbod die vanaf een schuurtje bij aanwonenden toch de wedstrijd konden volgen. Er waren zelfs bewoners die hun schuurdak ‘verhuurden’ als ‘skaibox’, met warme snert en andere versnaperingen als extraatje. “Misschien is dit stadion wel het grootste theater van Helmond”, concludeert voorzitter Philippe van Esch met een glimlach.
Meer over fotografie op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2024