De Frans-Algerijnse kunstenaar Abdelkader Benchamma laat in Het Noordbrabants Museum zijn getekende installaties zien. Het zijn lange, semipermanente fresco’s, die hij rechtstreeks met inkt op de muren heeft gepenseeld. Ze maken connecties met werken van navolgers van Bosch en Brueghel. Een bijzondere expositie, die uitnodigt tot meedeinen.
door Henk van Weert
Abdelkader Benchamma neemt zijn bezoekers direct bij de hand en sleurt ze mee door de eerste, grote zaal van zijn tentoonstelling ‘Landscape of the Fall’. Van links naar rechts, een stukje omhoog, dan weer naar beneden. Ontsnappen lukt niet. Zijn fresco begint op de korte muur, vanuit het schilderij ‘De Verzoeking van de Heilige Antonius de Heremiet’ (1540-1560), gemaakt door een navolger van Jeroen Bosch. De inktlijnen zwieren verder over de witte muur, penetreren als het ware het schilderij ‘De Heilige Christoffel’ van een andere navolger van Bosch, komen er aan de andere kant weer uit en slaan daarna de hoek om. Pas vele meters verder, op de derde muur, komen de ononderbroken lijnen van Benchamma ten einde. Onderweg passeren ze nog enkele oude meesters uit het depot van het museum, met nòg een ‘Verzoeking van de Heilige Antonius’ (1500-1525), wederom gemaakt door een navolger van Bosch.
Geen conceptueel kunstenaar
Benchamma (1975) woonde korte tijd in het huis op het plein voor het museum. In die tijd schilderde hij het fresco op de muren van het museum. Niet volgens een vooraf bedacht, minutieus uitgewerkt plan, maar heel intuïtief. Zoals hij dat eerder deed in onder meer Toronto, Parijs en Brussel. ’s-Hertogenbosch is zijn eerste project in Nederland. Abdelkader Benchamma is geen conceptueel kunstenaar. Hij tekent ter plekke op gevoel. Zo moet je zijn werk ook bekijken. Niet met je verstand, maar met je gevoel. Onderga dat spel van die vibrerende dikke en dunne lijnen, van vette en amper zichtbare penseelstreken. Zie er bijvoorbeeld een wild stromende rivier in, die zwenkt en draait, omhoog spat en weer naar beneden komt. Voordat je het beseft, dein je mee op die inktgolven van Benchamma.
De Frans-Algerijnse kunstenaar is altijd een tekenaar geweest. Hij bewondert de gravures van zijn landgenoot Gustave Doré (1832-1883). Zijn tekeningen zijn heel precies en gedetailleerd en worden gekenmerkt door constante beweging. Je zou kunnen denken dat hij zo de tekening bevrijdt uit de beklemming van lijsten en kaders. Ze de vrijheid geeft om zonder remmen te groeien en te bloeien. Te stromen. Dat is maar ten dele waar. In dezelfde ruimte presenteert hij tekeningen in een bij uitstek beklemmende omlijsting: een altaarstuk. Dit grote en zware triptiek bevat aan beide zijden dezelfde gepenseelde inkttekeningen die je op de muren ziet. Aan de twee andere muren hangen tekeningen zelfs in gewone lijsten.
Kleuriger wordt het niet
Kenmerkend voor Benchamma is dat hij nergens heldere kleuren gebruikt. Zwart, bruin, een enkele veeg donkerblauw of paars, kleuriger wordt het niet. Ook niet in de tweede zaal van de expositie, waar hij een reeks kleinere tekeningen en steendrukken laat zien en animaties op de muur projecteert. Een van die animaties leidt je een tunnel in. De maker heeft een fascinatie voor zwarte gaten.
Abelkader Benchamma leverde in ’s-Hertogenbosch een bijzonder werk af. Ga het zien, al is het maar omdat je na afloop van de tentoonstelling nooit meer de kans krijgt. De werken van de navolgers van Bosch en Brueghel gaan keurig weer terug naar het depot, maar het fresco van Benchamma wordt vernietigd en de muren worden weer wit gekalkt. Dat kun je jammer vinden, maar juist in die tijdelijkheid zit ook kracht verscholen. Now or never!
‘Landscape of the Fall’ van Abdelkader Benchamma, tot en met 9 maart 2025 in Het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch.
Beeld voorpagina: portret Abdelkader Benchamma. Foto > Gert Jan van Rooij
Abdelkader Benchamma > templon.com
Meer over Het Noordbrabants Museum op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2024