Museum Jan Cunen in Oss bezit tienduizend ontwerptekeningen van de voormalige tapijtenfabriek Bergoss die in 1982 failliet ging. Negen hedendaagse kunstenaars baanden zich een weg door deze Bergoss-ontwerpen. Hun reflecties op deze Osse erfenis zijn te zien in de tentoonstelling ‘Volgens Vaste Patronen’. Explosies van kleur, momenten van verstilling en een eerbetoon aan de onbekende meesters van Bergoss.
door Henk van Weert
De expositie ‘Volgens Vaste Patronen’ komt niet uit de lucht vallen. Sinds een paar jaar haakt Museum Jan Cunen krachtiger in op de historie van Oss dan vroeger. Dat leverde onder meer de expositie ‘Bio Art’ op, met verwijzingen naar Organon. Kunstenaars stelden vragen over de toekomst van de biowetenschap.
Het is niet voor het eerst dat in Noord-Brabant ontwerpen uit de textielindustrie uitgelicht worden in een museale tentoonstelling. Een jaar of zes geleden exposeerde Museum Helmond stoffen van Vlisco. Zonder dat er een connectie gemaakt werd met kunstenaars. En ook het TextielMuseum in Tilburg schenkt met enige regelmaat aandacht aan ontwerpers. De leiding van Jan Cunen heeft even overwogen om net als eerder in Helmond alleen een selectie van Bergoss-ontwerpen te exposeren, maar besloot toch om nu actieve kunstenaars te laten reflecteren op die oude creaties. Intrigerender, spannender. Zo ontstond (meestal) nieuw werk dat samen met een pakket van originele dessins te zien is.
Drie exposities in één verpakking
Eigenlijk krijg je in Oss drie exposities in één verpakking. Alleen al de oorspronkelijke ontwerpen uit de creatieve afdeling van de tapijtfabriek zijn de moeite van het bekijken waard. Wat een creativiteit is er in al die jaren uit het atelier van Bergoss gevloeid! In alle anonimiteit overigens, want de ontwerpers van de tapijtfabriek bleven voor het publiek onbekend, net zoals weinig mensen weten wie de meesters van Vlisco waren en zijn.
Meestal zijn de ontwerptekeningen dienend aan de creaties van de kunstenaars. Behalve in de eerste en grootste expositiezaal. Jan Cunen geeft daar ruim baan aan de dessins zelf, die speels aan lijnen zijn opgehangen, als was het wasgoed. De grote onderlinge verschillen vallen direct op. Je kunt ook alleen de actuele werken bekijken, los van de ontwerpen uit de stal van Bergoss. Maar het best is het om de oude dessins en de nieuwe werken in relatie tot elkaar te bekijken. Meestal hangen ze bij elkaar.
Spiegelingen en herhalingen
Kleur speelde een voorname rol bij Bergoss. De kleurexplosies komen dit keer van Christie van der Haak en Esmee Seebregts. Van der Haaks werken liggen dicht bij de ontwerptekeningen die zich kenmerkten door spiegelingen en herhalingen. Van der Haak doet dat ook. Zij vult een kamer met een ruimte vullend behang waar je eindeloos je blik over kunt laten dwalen zonder dat het saai begint te worden. Met nog een serie kleinere werken eigent zij zich de kamer helemaal toe. Esmee Seebregts doet onderzoek naar kleuren. Haar werk is vergeven van kleur, liefst zo sprekend mogelijk. Voor Jan Cunen maakte ze een driedimensionaal werk van panelen en perspex waarop ze caseïneverf aanbracht. Het schreeuwt de beschouwer bijna de zaal uit.
Tegenover al die uitbundigheid staat ook heel wat rust en stilte. Fransje Killaars vulde haar ruimte met een installatie van stroken tapijt. Bas Kosters laat knuffelachtige zachte sculpturen zien, waarin fragmenten van zelfportretten opgenomen zijn. In andere zelfportretten verwerkt hij bloempatronen. Hij verwijst daarmee naar de landschappelijke motieven die ook vaak in de ontwerptekeningen voorkomen.
Enorm gedetailleerde tekeningen
Hoogtepunt van de expositie is de kamer van de Zeeuwse kunstenaar Kar Hang Mui. Hij maakt enorm gedetailleerde tekeningen. Kar Hang Mui is autistisch en werkt maandenlang aan een en dezelfde tekening. Jan Cunen vroeg hem niet om een bespiegeling op de Bergoss-tekeningen, maar zocht een flink aantal ontwerpen uit die passen bij bestaande tekeningen van de Zeeuw. Met een beetje verbeeldingskracht kun je in zijn tekeningen tapijten zien. Conservator Merel van den Nieuwenhof maakte een van die tekeningen nog sterker door er een praalmuur van Bergoss-ontwerpen achter te hangen. Dat levert het sterkste beeld van ‘Volgens Vaste Patronen’ op.
Met de expositie ‘Bio Art’ van vorig jaar en deze nieuwe tentoonstelling laat Museum Jan Cunen zien dat je heel goed op je eigen historie kunt inhaken zonder dat dit leidt tot een bedompte Heimatmuseum-achtige saaiheid. ‘Volgens Vaste Patronen’ verrast, kijkt naar deze tijd en geeft terecht ook en vooral een podium aan die vergeten creatieve krachten van Bergoss.
‘Volgens Vaste Patronen’ tot en met 6 april 2025 in Museum Jan Cunen in Oss. Werken van de ontwerpers van Bergoss en van Yesim Akdeniz, Sigrid Calon, Maartje Folkeringa, Christie van der Haak, Fransje Killaars, Bas Kosters, Esmee Seebregts, Kar Hang Mui en Sjimmie Veenhuis.
Ook in het pand van K26 in Oss hangen gedurende deze tentoonstelling werken die reageren op de ontwerptekeningen van Bergoss.
Lees meer over Museum Jan Cunen op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2024
Wat een fijn en goed stuk. Ook de foto’s mooi groot .
Hartelijk dank,
Christie van der Haak