‘ParkinsonGrasveld’ is een kleibeeld van wuivend gras door kunstenaar Twan Hendriks, op 28 september onthuld. Het werk ontsproot aan Hendriks’ persoonlijk lijden. Tien jaar geleden werd bij hem de ziekte van Parkinson vastgesteld en stortte zijn leven in. Hij wist dit individuele lot een plaats te geven in een collectief kunstproject waarin driehonderd deelnemers grasfiguren maakten.
door Carina van der Walt
Twan Hendriks (Breda 1947) kan als kunstenaar terugkijken op vijftig productieve jaren waarin hij zelfs zijn eigen huis, atelier en galerie heeft gebouwd. Maar in 2014 viel hij vanwege de diagnose Parkinson in een zwart gat van weerloosheid en machteloosheid. Hij jankte voor “een week in een hoekje”. Toen las hij ergens in een hoopgevend zinnetje dat als je Parkinsonpatiënt bent je het slechte nieuws aan je omgeving moet vertellen. Taalgevoelig als hij is, boog hij dat zinnetje om naar zijn eigen situatie en mailde familie, vrienden en kennissen: ‘Dit is de nieuwe ik, Twan met Parki, niet Parki met Twan.’
Wereldwijd 5,3 miljoen mensen
Begrip voor zijn situatie groeide gestaag in Tilburg en omstreken. Hendriks wilde een kunstwerk maken met het specifieke formaat van 5,3 bij 5,3 meter. Motivatie? Bij het aanhoren van zijn diagnose waren er wereldwijd 5,3 miljoen mensen met Parkinson. Om iets van waarde te scheppen, kost veel tijd en energie. Alles van waarde is weerloos. Het was voor hem een onmogelijke droom. Met de omvang van zijn concept in gedachte besefte Hendriks dat hij hulp nodig had: handen, financiën, ruimte.
Hij bedacht een workshop voor alle deelnemers waarvan de meerderheid nauwelijks ervaring met klei had. Voor deze workshop moesten zij dan betalen. Wandelend door de Oude Warende tijdens Lustwarande 2016 met ‘Luster – Clay in Sculpture Today’ realiseerde Hendriks dat zijn grasveld ook daar zou passen. Vervolgens kwam de toen pas gepensioneerde Anne Marie Geurts op zijn weg. Zij was docent toegepaste anatomie bij de Fontys Dansacademie in Tilburg, herkende iets in zijn droom en besloot hem te helpen door al zijn losse ideeën af te stemmen op de praktijk. Stichting Parki werd opgericht en Geurts nam contact op met het Centre for Human Drug Research (CHDR) waar haar dochter werkt. Het CHDR doet innovatief klinisch onderzoek naar medicijnen voor onder andere de ziekte van Parkinson.
Een onmogelijk kunstwerk mogelijk
In Tilburg werden mensen individueel om deelname gevraagd – personen met ervaring, empathie en begrip voor mensen die net als Hendriks niet meer kunnen genieten van een gezond leven. Met driehonderd vrijwilligers werd een onmogelijk kunstwerk mogelijk. Deze grote groep Tilburgers, waaronder ook enkele Oekraïense vrouwen, doorbreken met ‘ParkinsonGrasveld’ een uit de hand gelopen grens in de kunstwereld. Maar wat behelst deze grens? Autonome, gesigneerde en verhandelbare kunst die al sinds de renaissance de boventoon voert.
Traditioneel verheft juist het voorafgaande lijden van een kunstenaar zijn werk tot een niveau van onaantastbare waarde. Sublimiteit wordt vormgegeven in een object. Hetzelfde kunstobject staat dan geïsoleerd binnen de ‘white cubes’ van het museum of de galerie. Voor deze exclusiviteit was de kunstverzamelaar nog altijd bereid om de portemonnee te trekken. Veel geld, exclusiviteit, isolatie en onaantastbaarheid werden over vele jaren vervreemdende kunstgrenzen voor de samenleving. Maar gelukkig is dit drastisch aan het veranderen. Het individuele karakter van kunst is bezig om opengebroken te worden door collectieve deelname van groepen aan het gehele proces – van idee tot installatie – zoals nu in Tilburg. Je kunt het grensoverschrijdend gedrag om den goede noemen. Zoveel werd twee jaar geleden ook duidelijk tijdens Documenta 15 in Kassel. Kunstverzamelaars stonden daar versteld over het ontbreken van gelegenheden voor kunsthandel.
Opbrengst naar wetenschappelijk onderzoek
Ook ‘ParkinsonGrasveld’ is niet te koop. Het geld dat de deelnemers aan de workshops betaalden en de Stichting Parki inzamelde is belangrijk en gaat naar wetenschappelijk onderzoek naar Parkinson. Daaraan heeft het CHDR in Leiden meegewerkt. Aansluitend op het onderzoeksgeld heeft Stichting Parki een prijs voor jonge onderzoekers in het leven geroepen. Deze Parki Stimuleringsprijs is op 30 augustus 2023 tijdens een Wetenschaps- en Kunstsymposium voor het eerst uitgereikt aan Sabine Schootemeijer. Hendriks heeft het lichtgevende beeldje dat bij de prijs hoort ontworpen en gemaakt.
Hendriks is ook een grote dansliefhebber en werd geïnspireerd door de bewegingen van een danser die hem aan Parkinson liet denken. Tijdens de uitreiking van de Parki Stimuleringsprijs in Leiden werd de film ‘Breek-dans’ vertoond. Deze dans, naar een idee van Twan Hendriks en uitgevoerd door María Sierra Carrión, leerling van de Fontys Hogeschool voor de Kunsten, is opgenomen in Hilvaria Studio’s.
Krachtige windvlaag tegen Parkinson
Terug in de tuin naast de Heikese kerk bladert Hendriks door het boek dat ook bij ‘ParkingsonGrasveld’ hoort. Daarin staan alle deelnemers – elk bij hun eigen grasfiguur – met foto’s en een persoonlijk verklarend tekstje waarom zij deel zijn van dit collectief kunstwerk.
“Soms, heel soms, ben ik blij dat ik Parkinson heb gekregen. Daarzonder zou niks van al deze mooie dingen rond mijn droom zijn gebeurd”, vertelde Hendriks. ‘ParkinsonGrasveld’ ligt bewegingloos, maar de suggestie van wind straalt uit de fijn afgewerkte puntjes van elke grasfiguur. Samen wordt het een krachtige windvlaag tegen deze akelige ziekte. Ik zwicht met een brok in mijn keel voor de schoonheid van de dood die ons ieder te wachten staat en door mijn hoofd waaien de melancholische Bijbelse woorden uit Psalm 103 vers 8: ‘Gelijk het gras is ons kortstondig leven.’
Hierboven: beelden van de workshop, de opslag van de bijdragen aan het grasveld en de montage van de bijdragen op de uiteindelijke plek van bestemming. Daaronder: het ParkinsonGrasveld naast de Heikese kerk op een druilerige dag, enkele dagen na de onthulling.
© Brabant Cultureel 2024