door JACE van de Ven •
Nog nooit op Brabant Cultureel drie artikelen achter elkaar over hetzelfde onderwerp geschreven. Waarom nu wel? Omdat het schrijven tegelijk een zoektocht was naar de vraag of man en vrouw in de kunst gelijkwaardig behandeld en beoordeeld worden. Aan het eind van mijn vorige artikel sprak ik een voorzichtig ‘ja’ uit. De emancipatie van de vrouw in de kunst leek me eindelijk voltooid. Nou, dat blijkt niet waar te zijn. Qua artistieke appreciatie misschien wel, maar economisch is dat helemaal niet zo. Het jaarinkomen van vrouwelijke beeldend kunstenaars is nog steeds twintig procent lager dan dat van mannelijke collega’s, blijkt uit onderzoek van de Boekmanstichting.
De emancipatie van de vrouw in de kunst leek me eindelijk voltooid.
Nou, dat blijkt niet waar te zijn.
In Nederland studeren jaarlijks zo’n vierhonderd kunstenaars af aan kunstopleidingen. Maar liefst vierenzestig procent daarvan is vrouw, maar die vrouwen gaan na hun studie niet altijd verder in de kunst, zodat het aantal actieve vrouwelijke beeldend kunstenaars vierenvijftig procent bedraagt. Die vierenvijftig procent had tussen 2017 en 2021 gemiddeld een bruto jaarinkomen van 16.900 euro, mannelijke collega’s 20.200 euro, bijna twintig procent meer. In andere creatieve beroepen dan de beeldende kunst is het verschil zelfs drieëndertig procent. Ook gaat er net nog iets minder kunstsubsidie naar vrouwen, maar ze winnen wel vaker – in vierenvijftig procent van de gevallen – kunstprijzen. Uit het onderzoek blijkt dat de positie van de vrouw in de kunst verbetert, maar haar emancipatie is dus nog niet voltooid.
Kunstpraatje in de brandtoren
Aanleiding om op dit onderwerp in te gaan was de Kunstsafari Hilvarenbeek. Die vindt dit weekeinde plaats en ik houd daar een praatje over de positie van de vrouw in de kunst. U, lezer, weet intussen wat ik daar ga zeggen, dus voor mij hoeft u niet te komen, maar dit voornamelijk door vrouwen georganiseerd evenement presenteert op meer dan veertig plekken in de dorpen Hilvarenbeek, Esbeek, Biest-Houtakker, Diessen, Haghorst en Baarschot exposities, open ateliers, kunstpraatjes, performances, concerten en optredens van allerlei aard. Teveel om op te noemen, kijk daarvoor op www.kunstsafari.nl.
Ook de plekken waar opgetreden of geëxposeerd wordt, zijn vaak van extra waarde. Zelf sta ik in de Brandtoren van Landgoed De Utrecht, een gebouw uit de eerste helft van de vorige eeuw dat normaal niet toegankelijk is voor publiek. Ik deel het samen met kunstenares Louise van Roij (1967) die toen ik er donderdag ging kijken net bezig was haar expositie in te richten. Brutaal als ik ben, begon ik me er meteen mee te bemoeien, veranderde de volgorde van de schilderijen of hing ze op andere hoogte. De bescheiden Louise stond erbij te knikken, maar ik hoop dat ze de presentatie nadat ik was vertrokken weer naar eigen inzicht heeft aangepast, want onder de dingen waar ik geen verstand van heb, hoort ook het inrichten van tentoonstellingen.
Oud cliché over vrouw en kunst
Zo’n Kunstsafari is voor een groot deel een ontmoeting met kunstenaars van wie je het werk niet kent. Dat gold wat mij betreft ook voor de oorspronkelijk uit Helmond afkomstige Louise van Roij. Maar omdat ik ongevraagd begon met het ophangen van haar schilderijen, keek ik er uiteraard meer dan vluchtig naar en wil haar werk integreren in het item dat ik tijdens de Kunstsafari toelicht, de vrouw in de kunst. Zij voldoet namelijk aan het cliché dat mannen vroeger van vrouwenkunst hadden, zoals ik in mijn vorige artikel over dit onderwerp schreef. “Van hen werd wel verwacht dat ze hun thema’s op een lieve, gevoelige en tere manier verwerkten.”
Pas op, dit is geen diskwalificatie van het werk om van Van Roij. Dit is hoe haar artistieke aandrang haar leidt, zoals die een andere vrouw mogelijk tot monumentale beelden zou geleid hebben. Elk mens is uniek en uit zich op unieke wijze. Als de emancipatie van de vrouw in de kunst is voltooid, of zijn voltooiing nadert, hoeft de vrouw zich niet langer af te zetten tegen een beeld dat zij opgeplakt heeft gekregen en mag ze lief, teer en gevoelig zijn als haar eigen individuele inborst nou toevallig zo is. Zoals in de maatschappij van alledag een vrouw met uitzonderlijke bestuurlijke en leidinggevende kwalificaties er toch voor zou kunnen kiezen om huisvrouw te zijn of vrachtwagenchauffeur.
Rust en sereniteit
Petra Spaninks, aanstichter van de Kunstsafari en een van de organisatoren, schreef vorig jaar, toen ze het werk van Louise van Roij voor het eerst zag: “Het bestaat nog dat je tegen bijzondere kunstwerken aanloopt die niet eerder aan de buitenwereld zijn getoond. Kleurrijke doeken, met veel onderscheid in textuur, dromerig, vol levenslust en met talrijke verhaaltjes in het grote verhaal. (…) Zij schept een nieuw universum in alle denkbare vormen en in prachtige tinten, veelal pastel. Haar wereld zweeft als het ware in het heelal of misschien wel kilometers diep in zee. Het is een lieflijke en dynamische wereld en de deining is bijna voelbaar. Maar bovenal straalt het werk rust en sereniteit uit.”
Ik zou deze regels niet citeren als ik er niet precies zo over denk. En ik vind ook nog eens dat het werk van Louise van Roij in die Brandtoren van Landgoed De Utrecht precies op zijn plaats is. Het gaat over de verbinding tussen mens en natuur, het zoekt harmonie in een wereld die vaak chaotisch en onvoorspelbaar is. In oneindige landschappen, die een mengeling van abstractie en surrealisme zijn, verwijzen golvende lijnen, zachte vormen en kleuren naar een fragiele schoonheid die Van Roij lijkt te vermoeden achter de natuurlijke wereld. Je zou het verbeelde dromen kunnen noemen, maar de beste werken zijn meer, het lijken poëtische suggesties van de eeuwigheid.
Ooit machtige mannelijke kunstcoterie
De emancipatie van de vrouw in de kunst is geldelijk dan nog niet voltooid is, voor de rest is ze dat wat mij betreft wel. Ik verlang niet van Louise van Roij dat ze haar thema’s op een lieve, gevoelige en tere manier verwerkt, maar als ze dat wel doet, op een eigen, unieke manier, dan is dat haar artistiek palet. Andere vrouwen zouden het weer anders doen. Ze hoeven niet langer te beantwoorden aan de verwachtingen van een ooit machtige mannelijke kunstcoterie.
Lees hier eerdere afleveringen van de column van JACE op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2024