Ghislaine van den Heuvel is idolaat van dansicoon Martha Graham. In New York danst ze nu bij Graham Dance Company 2 en verdiept ze zich in de technieken van deze danspionier. Haar ambitie is om het idioom van Graham door te geven en zeker ook om te worden opgenomen in Martha Graham Dance Company 1.
door Joost Goutziers
Martha Graham, de grondlegger van de hedendaags dans, is haar grote voorbeeld. Vanaf de dag dat Ghislaine van den Heuvel (1998) zich de technieken van deze choreograaf eigen maakte, raakte haar danscarrière in een stroomversnelling. Alles viel op zijn plaats.
Haar leven draait nu om dans én om Martha Graham. Inmiddels woont de professioneel danseres die in Tilburg is opgeleid in New York. Ze danst bij Martha Graham Dance Company 2 en geeft les in de technieken van de dansgrootheid.
Nadruk op intensiteit en expressie
Ghislaine van den Heuvel verdiept zich uitputtend in het leven en het werk van Martha Graham (1894-1991) die tot op hoge leeftijd actief was in de dans. Deze Amerikaanse danseres en choreograaf volgde haar opleiding bij Denishawn, de school van Ruth St. Denis en Ted Shawn, ook twee danspioniers. In 1926 begon Graham haar eigen gezelschap: The Martha Graham Dance Company. Dat gezelschap bestaat nog steeds. Zij bereidde de weg voor de moderne dans met technieken die de nadruk leggen op intensiteit van de ademhaling en expressie van het innerlijk. De basis van deze techniek is het spannen en ontspannen van de spieren in de buik. Ghislaine van den Heuvel kan de Graham-termen ‘contraction’ en ’release’ dromen.
De Nederlandse danseres danst bij Graham 2 in Graham-klassiekers als ‘Appalachian Spring’ oorspronkelijk uit 1944 (daarin is zij The Pioneer Woman), ‘Diversion of Angels’ uit 1948, het stuk ‘Chronicle’ uit 1936 en de solo ‘Lamentation’ uit 1930. In de loop der jaren heeft ze veel stukken gedanst en veel ervaring opgebouwd.
Ook is Van den Heuvel intensief betrokken bij ‘Dance Spotlight’, een project om de technieken van Graham te registreren. De danseres studeert technieken en bewegingen in, waarna die met de camera worden vastgelegd. De films gaan naar het archief en zijn ook te zien op YouTube. “Ik doe dat met Miki Orihara, zij is een van de laatste dansers die met Martha Graham heeft gewerkt. Zij zoekt oude filmpjes en ik dans die technieken voor nieuwe opnamen. Heel bijzonder dat ik daar onderdeel van ben.”
Om dans en beweging te promoten
Ghislaine van den Heuvel geeft tevens les op de Martha Graham School en op andere dansscholen in New York, zo komt ze aan haar inkomen. “Ik werk bovendien mee aan lecture demonstraties, waarbij we openbare scholen in New York bezoeken om dans en beweging te promoten. In deze sessies leggen we de Graham-danstechniek uit en voeren deze uit, gevolgd door fragmenten uit het repertoire van Martha Graham. Het is een interactieve ervaring, de studenten kunnen vragen stellen en leren de specifieke dansbewegingen.”
In 2022 won de danseres de Armgard Von Bardeleben Award for Excellence in Graham Technique. Ze kreeg die voor haar toewijding, doorzettingsvermogen en artistieke en persoonlijke groei. Armgard Von Bardeleben was vijftig jaar docent aan de Martha Graham School.
Ghislaine van den Heuvel studeerde aan de Dansacademie in Tilburg. Oorspronkelijk komt ze uit Maastricht. Als verlegen, onzeker meisje, bang om op school de vinger op te steken, sloot zij zich aan bij Beats and Bars, een dansschool in de Limburgse hoofdstad. Ze had plezier in streetdance, ‘dansjes op popmuziek’, noemt ze dat, ging met Beats and Bars naar internationale wedstrijden, danste vrijuit op het podium en merkte dat haar zelfvertrouwen zienderogen toenam. Ook haalde ze betere cijfers op school.
Na drie uur begonnen de danslessen
Dans had een grote invloed op haar, zo concludeerde ook haar omgeving. Haar ouders raadden haar aan de vooropleiding van de Dansacademie te gaan volgen. Die had een afdeling in Limburg. “Overdag volgde ik reguliere vakken, na drie uur begonnen de danslessen. Minstens drie uur per dag. Ik kreeg iedere dag balletles, ook modern, jazzdance en hiphop. Klassiek en moderne dans begon ik steeds leuker te vinden. Mijn docenten zeiden: ‘Je hebt goede voeten, een goed lichaam voor dans. Je bent jong en op deze leeftijd kunnen we je vormen.’”
Tijdens de vooropleiding in Maastricht kwam zij in contact met de Tilburgse choreograaf Katja Heitmann. Ghislaine van den Heuvel danste bij haar in het duet ‘Me, my Selfie and I’ (met een pruik, masker en iPad). Het duet was onderdeel van het Nederlandse Dans Dagen Festival Fashion Clash en het stuk is meerder malen in Europa gespeeld. “Deze ervaring versterkte mijn toewijding aan de dans. Het voelde als een roeping om samen te werken met choreografen en hun artistieke visies op het podium tot leven te brengen.”
Daarna danste ze in het stadsritueel ‘Siri Loves Me’, ook van Katja Heitmann, waarbij een grote groep dansers traag en gecontroleerd door een winkelgebied bewoog. Deze performance was zowel te zien in Maastricht, tijdens de Nederlandse Dansdagen, als in Tilburg. Het doordachte tempo van de dansers stond haaks op de haast van de passanten om hen heen.
Tijdens de repetities kreeg de danseres veel vragen van Katja Heitmann, zoals ‘maak je weleens een selfie’, hoe loop jij, wat zijn je vertrouwde handelingen?’ Ghislaine van den Heuvel: “Dat was een eyeopener voor me. In alledaagse bewegingen zit puurheid en schoonheid. Daar ga je meestal aan voorbij, maar wij toonden die juist aan het publiek.” Deze constatering raakt aan de intenties van Martha Graham.
Ook dansstukken van hedendaagse choreografen
Van den Heuvel ontdekte dat dansbewegingen uit haarzelf kunnen komen. Die kennis verdiepte ze op de Dansacademie in Tilburg waar ze zich onder meer bekwaamde in de technieken van Martha Graham, Merce Cunningham en José Limon. Ook danste ze in dansstukken van hedendaagse choreografen als Sidi Larbi Cherkaoiu , Navala Niku Chaudhari en Blenard Azizaj.
De lessen in de technieken van Martha Graham, die zij kreeg van Mia Spil, spraken haar in het bijzonder aan. “Graham was het voor mij. Ik werd verliefd op die stijl. Mensen zeggen soms dat ze niet kunnen dansen, maar er is altijd een beweging als je in- en uitademt. Martha Graham heeft dat gestileerd. Er is een grote oprechtheid in haar manier van werken. Het is fysicaliteit, maar komt vanuit een diepe innerlijke emotie, vanuit het centrum van je lichaam. Toen ik dat ontdekte, dacht ik: dit is het, dit is wat bij mij past. Ik wilde alles over Graham weten, heb veel boeken over haar gelezen en onderzoek gedaan.”
Op de Dansacademie deed zij studie naar de technieken van Graham en reisde daarvoor naar New York. Ze bleef daar een maand en volgde trainingen. “In Amerika hoorde ik dat naast Martha Graham Dance Company 1 er ook een Graham 2 Company bestaat. Ik voerde veel gesprekken, want ik wilde daar graag dansen en ben uitgenodigd om me aan te sluiten. Bij de Dance Company en bij de Graham School werken mensen die de rijke erfenis van Martha Graham met passie voortzetten, sommigen zijn in de tachtig en hebben vroeger bij haar gedanst.”
Het gaat ook om hoe je eruitziet
De danseres heeft een grote drive en jaagt haar dromen na. Ze leert dat als ze iets echt wil het ook zomaar kan lukken. Een volgende stap is een carrière als danseres bij Martha Graham Dance Company 1. Daar gaat ze vol voor. Inmiddels heeft ze auditie gedaan, maar tot nog toe zonder resultaat. “Bij Graham 1 wordt geselecteerd op diversiteit. Het gaat niet alleen om dans, maar ook hoe je eruitziet. Daar ben ik heel erg achter gekomen. Dan moet je net de uitstraling of lengte hebben die zij zoeken. Ik ben één meter zeventig, ik vind mezelf klein, maar hier vinden ze dat lang. Ik blijf het proberen.”
De komende jaren blijft Van den Heuvel in New York. Mogelijk gaat ze daarna terug naar Nederland om haar ervaring en kennis over de technieken van Martha Graham over te brengen. Dat zou ze ook graag doen bij de Dansacademie in Tilburg. Enige tijd geleden was zij voor een korte periode terug in haar geboorteland. Op uitnodiging van het Cultuurfonds danste ze in Amsterdam Graham’s solo ‘Satyric Festival Song’. Dat stuk koos ze in overleg met de Grahamorganisatie. Ook gaf ze les bij Zhembrovskyy Dance Studio in Amsterdam.
“Even terugkeren naar Nederland, naar de plek waar mijn dansreis begon en deze solo uitvoeren, dat was een bijzonder moment. Mijn roots smolten samen met mijn carrière. Het delen van mijn ervaringen met de volgende generatie dansers en het inspireren van jong talent is een ongelooflijk lonend aspect van mijn reis. Ik wil me blijven verrijken en mijn kennis en passie delen.”
Op die manier is ze nu al een groot pleitbezorger voor de dans van Martha Graham. Het doorgeven van kennis, dat ziet ze als haar toekomst. Maar voor nu is er nog een andere ambitie. Ze wil met Martha Graham Dance Company 1 prachtige voorstellingen dansen, overal ter wereld. Ze is er klaar voor.
Meer over dans op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2024
Iemand als Ghislaine verdient het om verder te komen, met al haar talent en passie voor dans. Ook haar doorzettingsvermogen heeft haar al ver gebracht. Ik hoop voor haar dat ze bij Martha Graham I kan gaan dansen. Geweldig toch dat zo’n jong iemand de erfenis van Martha Graham wil behouden en doorgeven aan weer een nieuwe generatie dansers?