Als geen ander weet Maria Roosen te spelen met de ruimte waarin zij exposeert. Dat deed ze eerder in de door haar samengestelde groepstentoonstelling in Kasteel Het Nijenhuis in Overijssel en nu in de Grote Kerk in Breda. Hier liet zij zich inspireren door religieuze thema’s en zag ze mogelijkheden die het prachtige, oude interieur haar bood.
door Irma van Bommel • fotografie > Joep Eijkens
RE-BELLE is de titel van de tentoonstelling van Maria Roosen (Oisterwijk 1957) in de Grote Kerk in Breda. En rebels is doorgaans het werk van deze beeldend kunstenaar, maar in de Grote Kerk heeft zij haar thematiek aangepast aan de sfeer van de kerk. Hier geen gebreide piemels en glazen borsten zoals in Kasteel Het Nijenhuis, maar rozenkransen, Jacobsladders en de appels van Eva.
Glazen bouwstenen in primaire kleuren
Maar de titel kan ook vrij letterlijk het terugbrengen van schoonheid betekenen. Terugbrengen, omdat middeleeuwse wandschilderingen eeuwen geleden met een witte kalklaag zijn bedekt en veel oorspronkelijke glas-in-loodramen zijn gesneuveld. Naar de kleurrijke glas-in-loodramen verwijst Roosen met rijen glazen bouwstenen in primaire kleuren, kleuren die vroeger voor de glas-in-loodramen werden gebruikt. Ook in Kasteel Het Nijenhuis had zij al glazen bouwstenen gebruikt. Daar sieren ze de balustrade boven de entree.
Roosen laat ons in de kerk naar boven kijken, naar de herontdekte en gerestaureerde schilderingen in de gewelven door hoog tegen pijlers in het middenschip kleine spiegelende objecten aan te brengen. ‘IJkpunten’ heten die en ze lijken van vorm te veranderen als je er langs loopt. Het is een goed idee om met wisselende exposities bezoekers te trekken die niet alleen geraakt worden door de tijdelijke kunstwerken maar ook door het moois wat de kerk zelf te bieden heeft.
Twee mooie installaties springen eruit in Breda. Allereerst het lange snoer glazen bollen in een van de zijkapellen. Eigenlijk zijn het ogen, die samen een rozenkrans vormen. Bijzonder is dat het snoer is gedrapeerd om de hoog in een nis geplaatste beelden van het echtpaar Dirk van Assendelft (1498-1553), schout van Breda, en zijn vrouw Adriana van Nassau (1512-1558), en hen zo verbindt. De ‘Roosenkrans’ (leuke woordspeling) verwijst naar het Christelijke geloof, maar het oog verwijst naar volksgeloof uit het Nabije Oosten. Het glazen ‘oog’ – de nazar – beschermt tegen het kwaad van het ‘boze oog’.
De ladders verwijzen naar de Jacobsladder
De tweede installatie die eruit springt is die met de hoge ladders in de Prinsenkapel, bij de grafkelder van de Nassaus. De ladders verwijzen naar de Jacobsladder die volgens een verhaal uit het boek Genesis tot aan de hemel reikte. In feite zijn het oude, met de hand gemaakte ladders om fruit dat hoog in bomen hangt te kunnen plukken. Roosen heeft er kettingen aan gehangen van granaatappels en citroenen, van glas en echte. Granaatappels staan symbool voor liefde en vruchtbaarheid. En de citroenen herinneren ons eraan dat liefde niet alleen zoet is. De echte vruchten zullen bederven en verwijzen zo naar vergankelijkheid.
In de expositie zijn drie beelden te zien die van dikke boomstammen zijn gemaakt, ‘Turn Magdalena Turn!’, ‘Shelter’ en ‘Widow’. Alle drie verbeelden ze een vrouw en doen ze denken aan Matroesjka poppen. Voor ‘Widow’ volgde Roosen de jaarringen en gaf iedere jaarring een andere kleur. De Maria Magdalena staat op een draaischijf en zou moeten kunnen ronddraaien, maar in de kerk staat ze stil. De kleuren volgen nu de haarstrengen van top tot teen. Deze zijn geïnspireerd op het bekende houten beeld van Maria Magdalena door Donatello met zoveel haar dat het als mantel fungeert. Het beeld van Donatello, gemaakt rond 1450, staat in Florence.
‘Shelter 2’ (2021). Eenpersoonskapel met twee in het hout uitgespaarde borsten die verwijzen naar Sint Agatha.
Collectie kunstenaar / Galerie Fons Welters Amsterdam.
Shelter is zwart van kleur en het enige beeld dat hol is, als een Matroesjka. Je kunt erin staan en dat mag ook. Het is bedoeld als eenpersoons kapel, voor rust en bezinning. Maar op grijphoogte bevinden zich twee borsten. Toch iets rebels in deze expositie. Heel stichtelijk verwijzen ze naar de Heilige Agatha (circa 225-251), in de kunstgeschiedenis vaak afgebeeld met twee borsten op een schaal. Die werden haar afgesneden nadat zij weigerde haar geloof op te geven en in te gaan op de avances van haar belager. Agatha werd heilig verklaard omdat zij koos voor haar geloof. Maar in feite gaat haar verhaal over femicide. Dat bestond toen al en bestaat nu nog. Het doet, onbedoeld, ogenblikkelijk denken aan de brute aanval op 7 oktober 2023 van Hamasstrijders op meisjes in Israël.
‘RE-BELLE. De kracht van kleur. Maria Roosen’, tot en met 25 augustus 2024 in de Grote Kerk in Breda. Bij de expositie verscheen een boekje met informatie over de werken.
Beeld voorpagina: Paren (2002) geplaatst op het hoogkoor van de Grote Kerk Breda
RE-BELLE, solo Maria Roosen – Grote Kerk Breda
‘Roosen & Guests’, tot en met 9 juni 2024 in Kasteel Het Nijenhuis te Heino/Wijhe.
Roosen & Guests – Museum de Fundatie
Lees ook in Brabant Cultureel:
Hoopvolle kunst in de Heilige Driehoek in Oosterhout
© Brabant Cultureel 2024