Een toneelstuk kan overlopen van de goede bedoelingen. Maar toch niet gaan vliegen. Dat is het geval met ‘Brown Sugar Baby’ van Het Nationale Theater. Kolonialisme, incest, overspel, politiek en jazz komen aan bod, maar de balans lijkt zoek.
door Arnold Verplancke
Aan de goede bedoelingen ligt het niet. Zeker niet van schrijver en regisseur Eric de Vroedt die opnieuw duikt in het verleden van ‘ons Indië’. Evenmin van de acteurs en musici. Zij spelen lekker mee in een jazzbandje op het toneel en ze dansen en springen dat het een lieve lust is. Sommige scènes ontroeren ook even. Maar het geheel blijft verbrokkeld, soms erg uitleggerig en dan weer schreeuwerig.
Het gaat over Indonesië in 1935, toen nog Nederlands-Indië geheten. Dat het er toen niet zo lekker aan toeging in de samenleving en in de politiek mag geen geheim wezen. De autochtone bevolking, ook wel inlanders genoemd, had het slecht en hing onderaan de ladder van rangen en standen. Bovenaan stonden de blanke Europeanen. Daartussenin de Aziaten (vooral Chinezen) en dan had je ook nog een groep ‘Indo’s’ die tussen de twee uitersten een plekje wilden verwerven. Veelal kinderen van een Nederlandse vader en een Indonesische moeder.
Tegenstelling tussen bevolkingsgroepen
De tegenstelling tussen die bevolkingsgroepen laait regelmatig op in ‘Brown Sugar Baby’. De titel is ontleend aan een Indisch familie-jazzbandje waarvan er kennelijk in die tijd veel waren. Deze groep doet mee aan een jazzconcours en die wedstrijd vormt het kader voor de raamvertelling. De drummer van de band, Andi, is geen blanke of Indo, maar een donkere jongen uit de kampong. Hij sympathiseert met de opstandelingen die naar zelfstandigheid streven en hij wil stiekem aan het eind van hun optreden zorgen voor een demonstratie, waarbij hij ‘Merdeka’ zal roepen: Vrijheid! In de zaal zal ook NSB-voorman Mussert zitten.
Maar vlak voor hun optreden zet bandleider Kurt hem uit het orkest en komt er een andere, niet-donkere oudere man achter het drumstel zitten. Politiek gedoe dus. Maar er is meer. Het jongste zusje van de familie is zoek. Er loopt voortdurend een man rond in zwarte jas en met zwarte hoed die ongetwijfeld de geheime dienst moet voorstellen. De hoteleigenaresse – leuke rol van Betty Schuurman – toont telkens hoe racistisch, maar ook hoe opportunistisch ze is.
Soms veel geklets en ter afwisseling leuke zang
De bandleider heeft kennelijk een relatie met een van de zusjes. Maar erger: een van de andere zusjes, Poppie, is als dertienjarig meisje misbruikt door haar vader van wie ze ook een kind heeft gekregen. Dat nieuwe meisje is onmiddellijk gebombardeerd tot elfde kind van haar moeder/oma en over het hele traumatische misdrijf is het Indische stilzwijgen neergedaald. Het is dat ‘zusje’ dat tijdens de muziekwedstrijd al een paar dagen zoek is. Kortom het is van alles wat in ‘Brown Sugar Baby’. Kolonialisme, incest, overspel, politiek en jazz. Soms veel geklets en ter afwisseling leuke zang van het trio zussen, gespeeld door Emma Buysse, Mariana Aparicio en June Yanez.
Als het stuk even ontroert, gebeurt dat bij scènes met Emma Buysse (‘Poppie’), bijvoorbeeld als zij in gedachten praat met haar overleden vader die in wit gala-uniform verschijnt. En zeker ook in het gesprek met haar moeder, gespeeld door Esther Scheldwacht. Wanneer de dochter heel haar ellende en leed oprakelt, wil de moeder keer op keer haar hand op de knie van de dochter te leggen, om te troosten en waarschijnlijk ook om haar opnieuw te laten zwijgen. Maar telkens weer voorkomt de dochter dat en duwt zij de hand voorzichtig terug. Heel knap verbeeld.
Ondanks deze sterke momenten blijft de voorstelling naar mijn gevoel te onevenwichtig. Zeker als na deze ontroerende scènes pianist Eddie en drummer Andi weer gaan ruziemaken en daarbij ongeloofwaardig aan het schreeuwen slaan. Dat doen ze overigens wel in een leuk decor van scenograaf Maze de Boer.
‘Brown Sugar Baby’ door Het Nationale Toneel. Tekst en regie: Eric de Vroedt. Compositie en muziek: Florentijn Boddendijk, Remco de Jong. Choreografie: Art Srisayam. Scenografie: Maze de Boer. Uitvoerenden onder anderen Esther Scheldwacht, Betty Schuurman, Hein van der Heijden, Emma Buysse, Mariana Aparicio, June Yanez, Fjodor Jozefzoon. Gezien: première Koninklijke Schouwburg Den Haag 13 april 2024.
De voorstelling is 22 en 23 mei 2024 te zien in het Parktheater in Eindhoven.
© Brabant Cultureel 2024