Festival Cement in ’s-Hertogenbosch is een broedplaats voor theatermakers. In de beginjaren waren de voorstellingen qua thema veelal naar binnen gekeerd, nu is er ook meer oog voor maatschappelijk engagement. De productie ‘Close to Harmony’ van de King Sisters gaat over de verhouding van het individu tot het collectief.
door Emmanuel Naaijkens
Festival Cement in ’s-Hertogenbosch, dat dit jaar zijn zilveren jubileum viert, is een festival voor de makers van het podiumgebeuren afkomstig uit Nederland en Vlaanderen. Overdreven gezegd is het publiek bijzaak, al is dat natuurlijk niet echt zo. Een artiest zonder toeschouwers is immers als een kapitein zonder schip. Het publiek in de zaal bestaat deels uit andere makers die benieuwd zijn naar wat er aan de fantasie van hun collega’s is ontsproten.
Van gedachten wisselen over actuele thema’s
Het festival is daarnaast een ontmoetingsplek voor professionals en andere belangstellenden om met elkaar van gedachten te wisselen over actuele thema’s. Er is een zogeheten contextprogramma waarin zaken aan de orde komen als dramaturgie, podiumtechnologie en gezonde werkcultuur. Dit laatste in relatie tot de vraag hoe de podiumsector omgaat met makers die (chronisch) ziek zijn.
Volgens theatercriticus Marijn Lems, die op verzoek van de festivalorganisatie in de geschiedenis van Cement dook, is er in de loop van de jaren meer aandacht gekomen voor maatschappelijk engagement. Dit onder invloed van bijvoorbeeld Black Live Matters en klimaatacties. Maar dat gebeurt in een context waarin de makers in hun producties de grenzen opzoeken van wat er qua theatervorm mogelijk is. Op Festival Cement kom je niet snel conventioneel theater tegen.
Even eigenzinnig als grensverleggend
Het Collectief King Sisters stond vorig jaar met hun performance ‘Rebuilding a voice’ op de festivalplanken. Dat was voor de toeschouwer een bijzondere ervaring, omdat de drie spelers van het begin tot het eind communiceerden met uiteenlopende klanken. Even eigenzinnig als grensverleggend.
Daarom was ik benieuwd naar hun nieuwe productie ’Close to Harmony’. Zou het drietal van deze performance een voor de toeschouwer al even ontregelende gebeurtenis maken als met hun vorige productie? Daarin zijn ze zeker geslaagd. Ze trekken hun klankregister dit keer wat minder open, maar in hun bewegingen en zeker ook in hun mimiek laten zij zich helemaal gaan. Soms ingetogen en gevoelig, dan weer uitbundig tot in het absurde.
De King Sisters bestaat uit de drie zussen Joske, Annelie en Marthe Koning met ieder geschoold in een andere theaterdiscipline, respectievelijk acteren, zang en fysieke performance. Die vaardigheden komen mooi samen in de voorstelling die gaat over het verlangen naar de autonomie van het individu, versus het onderdeel zijn van een relationeel verband. In het begin zien we het drietal in een innige en intieme omhelzing in een draaiende beweging. Maar langzaam blijkt die geborgenheid ook een keurslijf en valt die zo vertrouwde eenheid uiteen door de middelpunt vliedende kracht van de beweging.
Wat volgt zijn onnavolgbare scènes waarin zij op zoek gaan naar zichzelf. De een zit stoïcijns in lotushouding, de ander lijkt helemaal losgeslagen en fladdert hilarisch zingend over het toneel en de derde probeert orde te scheppen in de chaos. Daarna ontstaat er langzaam maar zeker weer toenadering als frustraties worden uitgesproken, resulterend in een meerstemmige samenzang. De individuele zoektocht eindigt als het besef ontstaat dat je niet zonder de ander kunt. Dat is op het macroniveau van een samenleving niet anders dan op de microschaal van drie zussen die op elkaar zijn aangewezen.
Sierlijke gebogen linten boven het toneel
Het toneelbeeld verdient een aparte vermelding, want dat is een fraaie vondst en een integraal onderdeel van het spel. In het begin hangen er sierlijke gebogen linten boven het toneel die een evenwichtige eenheid suggereren. Op het moment dat het collectief uit elkaar valt, transformeren de linten in een abstract object, kriskras gespannen over het speelvlak. Dat levert heel mooi het beeld op dat een andere, complexe werkelijkheid is ontstaan. Aan het slot is de kluwen van linten ontrafeld tot een rustig, harmonieus geheel.
Een voorstelling als die van de King Sisters vraagt van de toeschouwer om zich open te stellen voor een niet-alledaagse performance, maar als je daarin meegaat valt er in deze voorstelling genoeg te beleven. Van de close harmony aan het slot zou ik wel meer willen horen dan het ene nummer waarmee de voorstelling afsluit.
Titel: Close to Harmony. Tekst/spel/muziek/concept: Joske, Annelie en Marthe Koning. Eindregie: Jessie L’Herminez. Dramaturgie: Justa ter Haar. Eindcompositie: Boris Bezemer. Kostuum: Akelei Loos. Scenografie: Han Ruiz Buhrs. Technische productie: Neal Groot. Productie: Floor Öfner. Close to harmony is een Festival Cement Productie. Gezien 19 maart 2024 in de Verkadefabriek.
De voorstelling is op 10 april te zien in De Nieuwe Vorst in Tilburg, op 11 april in Podium Bloos in Breda en op 14 mei in Pand P in Eindhoven.
Lees hier het essay van Marijn Lems
Lees meer over Festival Cement op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2024