Beeldhouwer Tom Claassen uit Breda maakt bijzondere sculpturen. Een aantal van zijn werken is te zien in Museum Beelden aan Zee in Scheveningen. Vooral zijn volumineuze dierenfiguren springen in het oog.
door Carina van der Walt
‘Wat is voor jou verwondering?’, wilde ik graag aan de beeldhouwer Tom Claassen vragen. Hij woont en werkt in Breda. Zijn huidige solotentoonstelling in Museum Beelden aan Zee is een spel tussen groot en klein, mat en glans, liggen en staan, dier en mens en tot slot ook tussen fantasie en werkelijkheid.
Verwondering ontstaat volgens het woordenboek uit verbazing en bevreemding. Deze emoties zijn positief en spannend. Speelt Claassen met de vele abstracties en emotionele contrasten in het maken van zijn beelden? Of is hij gewoon een dierenvriend? Wat ook het antwoord is op deze vragen, vooral kinderen kijken hun ogen uit in het Scheveningse museum.
Hier staat niet wat er staat
Bij binnenkomst in de centrale zaal staat een olifantje op een hoge sokkel. De tegenstelling ligt tussen beeld en werkelijkheid. Maar Claassen heeft meer te bieden. Naast de A6 bij Almere staan zijn vijf olifantenbeelden meer dan levensgroot te weiden. Kijk goed, hier staat niet wat er staat. Hier staat meer. ‘Less is more’, zei Claassen in een interview. Inderdaad! Ook de materialen zijn verschillend. De kudde olifanten in de openbare ruimte naast de drukke snelwegkruising is gemaakt van beton. Dit olifantje in het museum is van brons. Het is gereduceerd tot een minimum aan olifantenkenmerken zoals oren en slurf. Begrijpelijk, want brons is duurder dan beton.
Museum Beelden aan Zee wordt nu bevolkt door een veelheid aan dieren uit de scheppende hand van Claassen. Ik registreer zijn kenmerkende konijnen, maar zie ook de vormen van een witte pony en een zwarte ezel, honden, een kikker, muis, big en vogeltje, een nijlpaard en waterbuffels die er toch een beetje als honden uitzien. Houdt Claassen dan zoveel van dieren? Nee. Dieren zijn voor hem vehikels om uitdrukking te geven aan principes die gelden voor de beeldhouwkunst: volume, ruimte, perspectief, vlakken, lijnen en zwaartekracht. De verwonderde kinderblik regeert.
Misverstanden en een gebrekkig voorstellingsvermogen
Opvallend is de rij middelgrote genummerde konijnen die samen over de tentoonstellingsruimte staren. Ze zijn wit en van polyester gemaakt, maar dragen elk een andere kleur broek. Alleen het konijn met de rode broek komt uit een privé collectie. De konijnen met blauwe en groene broeken komen uit de collecties van Albert Heijn en ABN Amro. Het geheel zwarte konijn behoort aan Galerie Fons Welters in Amsterdam. In 2003 is Claassen deze serie gestart met een willekeurige nummering als een gedroomd project voor het farmaceutische bedrijf Organon. Het project is als gevolg van misverstanden en een gebrekkig voorstellingsvermogen afgeketst. De farmaceuten zagen er proefkonijnen in en waren bang voor hun reputatie.
Maar dromen komen altijd weer op gang. Het vogeltje Yp is hoog tegen de muur in het museum bevestigd. Het is het kleinste diertje, sterk gestileerd en in glanzend brons gegoten. Enkele van de kleinere konijnen zijn ook in brons, zoals het op de museumvloer liggende konijntje in een installatie met een toekijkend pappa- of mammakonijn. Deze installatie roept sterke gevoelens op van ouderlijke zorg en bezorgdheid. Is het kleintje ziek? Of was hij verdwaald, buiten adem geraakt en wordt hij nu door een van zijn ouders gevonden? Het is een vertederend beeld.
Bemoeizuchtige mannetjesachtige nieuwsgierigheid
Volgens Claassen voelde hij alles behalve vertedering toen hij het staande konijn Jo in 2020 maakte. De houding van Jo is voor Claassen uitdagend, want hij ziet ‘een bemoeizuchtige mannetjesachtige nieuwsgierigheid’ zoals zijn vaders blik over de jaarlijkse camping. Ik herken het bronzen lijf van Jo uit de tentoonstelling ‘Stations 2021’ in de Oude Warande in Tilburg. Verrassend genoeg heeft het aanzicht van Jo na drie jaar precies hetzelfde effect op mij. Ik word opnieuw heel klein – een verbaasde Alice in Wonderland die naar een vreemde wereld om haar heen kijkt. Het heeft niks te maken met de verschillende ruimtes, maar met mijn eigen emotionele reactie op zo’n kordaat vaderkonijn. Waarom staat mijn emotionele beleving honderdtachtig graden tegenover de gevoelens van Claassen? Zou het te maken hebben met de chauviniste, patriarchale achtergrond waar ik als meisje vandaan kom? Dat ik ‘bemoeizuchtige mannetjesachtige nieuwsgierigheid’ als vanzelfsprekend accepteer en er geen schaamte of afkeur bij voel?
Het blijft het voorrecht van een kunstenaar om van zijn herkenbare oeuvre af te wijken. In dit geval vult Claassen de tentoonstelling aan het strand van Scheveningen aan met torenhogen Palletmannen van hout. De modellen doen me denken aan Legomannetjes.
Voor de Scheveningers en Hagenezen is de associatie snel gemaakt. Claassen duidt op de jaarlijkse nieuwjaarsvuren op de stranden van Scheveningen en Duindorp. Zo wordt Claassens kunst niet meer enkel geassocieerd met een hoge aaibaarheidsfactor, maar wordt zij plots ook politiek. Dat is anders. Claassen heeft met deze speelse tentoonstelling veel verwondering te bieden aan jong en oud. Ga en geniet.
‘Tom Claassen’, tot en met 31 maart 2024 in Museum Beelden aan Zee, Scheveningen.
Luister hier naar een interview met Tom Claasen
© Brabant Cultureel 2024