Met ‘Toneelspelen’ brengt Sarah Neutkens een nieuw boek uit dat verschillende literaire disciplines combineert: proza, toneeltekst en poëzie. Net als haar debuutroman van twee jaar geleden roept het veel vragen op.
door Peter van Vlerken
Sarah Neutkens staat te boek als een talent, een multitalent zelfs, want zij is op meer artistieke fronten actief dan alleen de literatuur. Behalve dat zij schrijft maakt zij beeldende kunst, componeert zij muziek en is zij ook nog model. De in 1998 in Vessem geboren en in Eindhoven opgegroeide Neutkens is kortom ‘altijd bezig’, zoals haar uitgeverij Prometheus laat weten aan het eind van haar nieuwe boek Toneelspelen. Het woord ‘talent’ wordt niet meer gebruikt. Het zou kunnen dat zij daar vanaf wil, omdat het wat al te veel verwachtingen schept. Een druk waar niemand op zit te wachten.
Tegenwoordig woont zij in Antwerpen. Vooral in België werd haar debuut Een blote man beminnen door recensenten met lof begroet. Knack prees haar omdat zij de lezer ‘overstelpt met beelden’ en De Morgen vond dat ze je als lezer ‘genadeloos bij je nekvel grijpt’.
Je hoopt aan de wieg te staan van een bijzondere geboorte
Zelf vond ik er wat anders van. Over haar andere bezigheden dan literaire kan ik niets zeggen, maar als een schrijfster het predicaat ‘talent’ krijgt opgedrukt, zelfs nog voor er iets van haar is gepubliceerd, maakt dat je haar anders gaat lezen. Je hoopt van ganser harte aan de wieg te staan van een bijzondere geboorte dat de literaire wereld versteld zal doen staan.
Welaan, dat viel een beetje tegen, in die zin dat haar debuut een roman was die mij als lezer vooral overlaadde met raadsels. Ik deed mijn best te begrijpen wat er allemaal stond en ik deed pogingen het goed te vinden, maar het voelde soms eerder alsof ik probeerde een cryptogram op te lossen dan een boek te lezen. Was dit wel een roman? Laat ik het erop houden dat het een dapper experiment was van een talent dat nog tot wasdom moest komen en waarvoor uitgeverij Prometheus haar op grond van haar vooruitgesnelde belofte volop de ruimte had gegeven.
Haar nieuwe boek, ditmaal terecht niet aangeduid als roman, lijkt weer zo’n experiment. Het mixt proza met poëzie en met een toneelscenario. Alle drie de disciplines die Neutkens presenteert zijn misschien te scharen onder de noemer absurdisme die zich heel moeilijk laat doorgronden. Voor zover er een verhaal in te ontdekken valt, gaat het over relatieperikelen, waarmee de schrijfster wellicht wil aantonen dat ook het werkelijke leven in veel opzichten een toneelstuk is waarin de mens een rol speelt in wisselende rollen, afhankelijk van tegenspelers, decors en coulissen. Het is een gedachte die al vaker is geopperd en daarom niet bijster origineel.
Het onvermogen elkaar te bereiken
Het toneelstuk dat de hoofdpersoon, genaamd Sarah (!), in het prozadeel van het boek gaat zien, heet ‘Dingen die je niet kan repareren’. Zij begint een affaire met een medetoeschouwer aan wie zij haar bestaande relatie opoffert. Hoewel het allemaal niet erg duidelijk is, is de indruk die ik eraan overhield dat zowel het proza, het toneelstuk als de poëzie tussenin gaat over het onvermogen elkaar te bereiken en over de eenzaamheid die daardoor rest.
Als ik eerlijk ben, stak tijdens het lezen een flinke dosis cynisme de kop op die zich maar moeilijk liet onderdrukken. Als ik dat de vrije loop laat, zou ik zeggen dat het vele wit in het boek het beste is wat het te bieden heeft, en dat je het daardoor gelukkig gauw uit hebt. Een oorspronkelijke gedachte heb ik er niet in aangetroffen en ook in stilistisch opzicht valt er weinig opwekkends aan te beleven. Veel beelden, ja dat wel, tot vervelens toe herhaald…
Als ik mijn cynisme laat varen, zou ik in alle welwillendheid zeggen dat ook dit boek weer een experiment is en dat het talent van Neutkens nog een weg te gaan heeft voordat het bevestigd wordt. Zo jong als ze is, heeft ze daar alle tijd voor.
Sarah Neutkens, Toneelspelen. Amsterdam: Prometheus 2024, 208 pp., ISBN 9789044654523, pb., € 20,99.
uitgeverijprometheus.nl
sarahneutkens.com
© Brabant Cultureel 2024