De nieuwe voorstelling ‘Tipping Point’ van Panama Pictures snijdt een actueel thema aan. Hoe blijven we in woelige tijden als mensen in balans. De boodschap: je kunt niet zonder de ander. Het Bossche gezelschap dat opereert op het snijvlak van dans en acrobatiek maakte een bij tijd en wijle bloedstollende productie.
door Emmanuel Naaijkens foto’s Teis Albers
Het publiek loopt door wolken van (nep)rook naar de zitplaats. Op het podium staat een stalen platform waarvan een punt schuin omhoog staat. Een ijzeren balk staat naar boven gericht. Gehuld in de misflarden biedt dat een sinistere, onheilspellende aanblik. Waar kijken we naar? Een boorplatform, een deel van een scheepswrak, een object uit de ruimte? Het is aan de toeschouwer om er zijn of haar fantasie op los te laten. De stalen constructie is het speelvlak voor zes dansers annex acrobaten die een bij tijd en wijle bloedstollende balanceer act uitvoeren.
‘Tipping Point’ is de titel van de nieuwe voorstelling van Panama Pictures, het Bossche gezelschap dat, zoals men het zelf omschrijft, ‘zintuigelijk theater’ brengt waarin dans en acrobatiek ‘als vanzelfsprekend in elkaar overvloeien’. Het thema is hoe we in woelige tijden zoals we die nu beleven, als mensen onderling en dus als samenleving als geheel, in balans kunnen blijven. Dat kan alleen als we ons ervan bewust zijn dat we van elkaar afhankelijk zijn: je kunt niet zonder de ander. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. De vrijheid van de een wordt begrensd door de vrijheid van de ander. Hoe verhoudt het individu zich tot het collectief?
Iedereen moet opnieuw positie kiezen
Als de zes spelers het platform betreden blijkt die massieve constructie alles behalve stabiel te zijn. Zodra een van de spelers naar een ander punt beweegt, raakt het platform uit evenwicht. Iedereen moet opnieuw positie kiezen om te voorkomen dat het gevaarte omkiepert. Dat zou te voorkomen zijn als alle spelers op de plek blijven waar ze op dat moment zijn. Het is het belang van het collectief, iedereen heeft daar baat bij. Maar dat statische botst met de menselijke natuur. Het individu wil zich vrij kunnen bewegen, de wereld ontdekken, de horizon verruimen. Dat kan alleen als de andere leden van het collectief, in dit geval de spelers, daarin meegaan. Door hun bereidheid om van positie te veranderen, om het individu de ruimte geven.
‘Tipping Point’ is een knap staaltje evenwichtskunst. De spelers springen, rennen, rollen, kruipen, sluipen, klimmen, schuifelen een uur lang met een enorme dynamiek over het platform om het gevaarte in evenwicht te houden. Ze wringen zich letterlijk in allerlei bochten, maken spectaculaire capriolen, slingeren als apen en kronkelen als een slang. Ze tarten met andere woorden de wetten van de zwaartekracht. En dat op blote voeten.
Het is een voorstelling als topsport
Het is een voorstelling die fysiek en psychisch veel vraagt van de spelers, het is topsport. Ze drukken zich niet alleen met hun lichaamsbewegingen uit, ook in hun expressie geven ze blijk van hun gevoelens. Als toeschouwer houd je voortdurende je adem in: als dit maar niet verkeerd afloopt. Net zoals bij een trapezenummer in het circus is hun spel niet zonder risico. Er zit een gat in het platform en er bevinden zich objecten op het oppervlak waar je je als speler bij een misstap lelijk aan kunt bezeren. Je moet elkaar blindelings kunnen vertrouwen. Die dreiging van gevaar benadrukt de urgentie van de boodschap. Dat wordt ondersteund door afwisselend ijle en dan weer heftige elektronische muziek met zware bassen. Het geheel zou je trouwens ook kunnen zien als een beeldende kunstinstallatie of een performance. Het ontwerp van het stalen platform is indrukwekkend en zou in een museum als De Pont niet misstaan.
Als toeschouwer mag je zelf invulling geven aan de beelden die je krijgt voorgeschoteld en bij dans en acrobatiek komt het dan aan op verbeeldingskracht. Het idee van ‘Tipping Point’ stel ik mij voor als de zeiler die buiten boord hangt om te voorkomen dat zijn boot omslaat. Hoe harder de wind in de zeilen blaast, des te meer tegenwicht hij zal moeten geven. Maar hij komt, vroeg of laat, wel op zijn bestemming.
En dan nog dit
Tot slot nog een overweging in het licht van de nieuwe politieke constellatie. De grootste partij van Nederland heeft letterlijk in haar verkiezingsprogramma staan ‘Stoppen met kunst- en cultuursubsidies’. Dat wil zeggen kunst- en cultuuruitingen die als een ‘linkse hobby’ worden gezien. Als dat ook regeringsbeleid wordt, betekent dat het einde van Panama Pictures en vele andere gezelschappen, kunstenaars en culturele instellingen. Panama Pictures is nog extra kwetsbaar, omdat het vaak werkt met buitenlandse performers die als migranten ook niet meer welkom zijn. Vijf van de zes spelers van ‘Tipping point’ komen uit een ander Europees land. Vier hebben ook een opleiding gevolgd in Nederland. Opleidingen waar de voertaal Engels is. Is dat straks ook verboden? Het zou wel heel wrang zijn als ‘tipping point’ (omslagpunt) deze betekenis krijgt.
Voorstelling: Tipping Point. Een coproductie van Panama Pictures, LOFFT-Das Theater (Leipzig) en Strijbos & van Rijswijk. Gezien: 23 november 2023 in Verkadefabriek ’s-Hertogenbosch. Choreografie: Pia Meuthen. Dans en acrobatiek: Tarek Rammo (Nederland), Francesco Barba (Italië), Davide Bellotta (Italië), Fabian Krestel (Duitsland), Arvi Yrjölä (Finland) en Candela Murillo (Spanje). Muziekcompositie: Strijbos & van Rijswijk, Davide Bellotta. Decor: Sammy van den Heuvel. Kostuumontwerp: Sanne Reichert. Lichtontwerp Bart Verzeilenberg. Dramaturgisch advies: Camille Paycha, Julian Vogel, Guido Janssen. Choreografische assistentie en training: Miquel de Jong. Speellijst
© Brabant Cultureel 2023