Opera is voor zangers en dus is het vreemd een actrice prominent aangekondigd te zien op een affiche voor opera. Toch prijkt de naam van Saskia Bonarius trots op de aankondigingen van de nieuwe productie van Opera Zuid, ‘Der Schauspieldirektor’ van Mozart. Saskia Bonarius speelt hier een kleine rol in waarvan zij wel degelijk geniet.
door Camiel Hamans
“De laatste achttien maten van het stuk zing ik mee. Ik weet niet of ik te horen ben, maar ik doe wel erg mijn best. En dat ik naderhand zeggen kan dat ik nog met Sir Thomas Allen gezongen heb, geroemd als een van de beste lyrische baritons van de hele twintigste eeuw, dat neemt niemand mij meer af”, Saskia Bonarius glimlacht bij deze uitspraak alsof ze zichzelf in de maling wil nemen. “Maar”, gaat ze door, “het is een enorm voorrecht om met hem te mogen werken.” Ondeugend voegt ze daaraan toe: “En het blijft natuurlijk leuk dat ik Sir Thomas in de korte scène die ik met hem heb en waarin ik een regisseur speel die met veeleisende diva’s en arrogante zangers moet werken, mag afwimpelen als was hij een lastige acteur, en dat terwijl hij dat juist helemaal niet is. Integendeel, aardig, behulpzaam en coöperatief.”
Muziek uit andere opera’s van Mozart toegevoegd
“Mozart noemde zijn Schauspieldirektor, die nu door Opera Zuid en de Philzuid uitgevoerd wordt geen opera maar een Singspiel. In het origineel heeft maar een kwart, misschien een derde van de tekst muziek, de rest is gesproken. In de voorstelling die wij nu brengen, is er muziek uit andere opera’s van Mozart toegevoegd, bijvoorbeeld uit de Nozze, zodat de verhouding gesproken en gezongen woord wat meer in balans is.”
“Ook de tekst is aangepast. Natuurlijk zijn de aria’s, duetten en terzetten nog dezelfde als die van 1786, maar Christopher Gillett, die het stuk regisseert, heeft nieuwe monologen en dialogen geschreven. Die brengen we in het Engels, maar er zijn ook enkele Nederlandse scènes. Gillett weet wat hij doet. Hij heeft veertig jaar ervaring als tenor en heeft in vrijwel alle grote huizen gestaan, maar hij is daarnaast in Groot Brittannië ook een bekend columnist en schrijver.”
Niet mijn debuut in een opera
“Anders dan je misschien denkt, is deze rol niet mijn debuut in een opera. Dat was een jaar of vier geleden, ook bij Opera Zuid, waar ik toen regieassistent was. De Tamino was ziek en de voorstelling moest toch doorgaan. Ik heb de rol gelopen en de gesproken tekst gezegd. Jan-Willem Schaafsma zong vanuit de coulissen.”
“Mijn eigenlijke kennismaking met opera is van wat eerder en is een gevolg van de zangles die mijn vader nam bij de mezzo Eva Kroon. Zij organiseert al jaren een operaroute door Amerongen. Ik zag haar bezig met jonge zangers en raakte onder de indruk van de discipline, de passie en de focus van haar studenten, maar tegelijk zag ik dat er aan dramaturgie en spelregie wat te verbeteren viel. Omdat ik naast actrice ook regisseur en coach ben, benaderde ik Eva en bood mijn hulp aan.”
“In 2014 vroeg een vriendin me mee te doen met het Bredewegfestival in Amsterdam. In dat kader wordt er op Koningsavond steeds een opera opgevoerd op de Bredeweg in de Watergraafsmeer. Mijn vriendin woont daar en werd vanwege haar deskundigheid benaderd om mee te werken, maar dat wilde ze alleen als ik de regie op me zou nemen. Dat heb ik gedaan. Ik kan partituur lezen en was dus in staat om te zien hoe de schakelingen in het verhaal muzikaal voorbereid worden, hoe de gedachtes in de melodie opkomen. Daar ben ik aan gaan werken. Omdat we anders dan in het theater geen boventitelingen hadden, moesten we het een en ander aanpassen. Mijn vriendin heeft toen als een extra spreekstem het verhaal verteld.”
Zoeken hoe het verhaal van situatie naar situatie verspringt
“Dat is ook wat me als regisseur het meeste boeit, het zoeken naar schakels, hoe het verhaal van situatie naar situatie verspringt, en hoe spelers daarop moeten reageren of juist anticiperen, welke facetten met elkaar een karakter vormen en welke daarvan in welke situatie benadrukt moeten worden.”
“Als acteurs voor een eerste repetitie bij elkaar komen, gaan ze met elkaar rond de tafel en wordt er enorm gediscussieerd. Waar gaat het stuk over, wat is de diepere problematiek, hoe staan de figuren hierin en tegenover elkaar, wat beweegt het personage enzovoorts. De eerste keer dat ik als regieassistent bij Opera Zuid aantrad, nu zo’n vier, vijf jaar geleden, bleek dat bij zangers heel anders te zijn. Zij hebben geen behoefte aan breedvoerige en uitdiepende discussies. Muziek en opera is veel technischer. Wat er bij het toneel teveel gepraat wordt over de diepte, is dat bij opera soms wat weinig.”
“Maar misschien is het ook minder nodig. De muziek helpt bij de tekstbehandeling. Metrum en ritme leggen al de accenten. Die staan klaar in de maat en je hoeft dus niet, als bij het toneel, zelf op zoek te gaan naar dynamiek en ritme. Pas als je articulatie samenvalt met de logische dynamiek van een tekst, wordt het subliem. Bij opera stuurt het metrum je al goed op weg. Muziek is wel veel genadelozer dan toneel. De noten, het ritme, de pauzes, ze staan allemaal in de partituur en als je die mist, merkt iedereen dat, terwijl je als acteur zelf veel daarvan kunt bepalen.”
Constant op het lijf moeten concentreren
“Ik heb enorme bewondering voor zangers. Hoe zij met hun lichaam bezig moeten zijn om hun werk te kunnen doen, hoe ze zich constant op hun lijf moeten concentreren, hoe ze hun spieren moeten trainen en oefenen, hoe ze voor een ander karakter weer anders met de techniek moeten omgaan en dus weer andere spieren moeten spannen en ontspannen, hoe ze moeten inzingen voordat ze op kunnen. Voor de zangers in onze voorstelling komt daarbij dat ze, als ze gesproken tekst hebben, van hun zangstem op hun spreekstem moeten overgaan. Met hun zangstem bereiken ze makkelijk het schellinkje, maar hoe dat te doen met hun spreekstem?”
“Ik heb maar een kleine rol in dit stuk, maar doordat ik de hele dag zangers om me heen heb die zo geconcentreerd met hun vak bezig zijn, geniet ik enorm. Eigenlijk hou ik nog meer van het voorbereidingsproces dan van optreden. Dus ik kom volledig aan mijn trekken. Ik moet opletten dat ik me, met mijn regiebelangstelling, niet teveel richt op anderen, maar juist op wat ik zelf te doen heb. Het is heerlijk om geregisseerd te worden. Hoewel ik in het scènetje waarover ik al vertelde, juist zelf de regisseur ben. Het is een maar korte scène, maar met een hoog komediegehalte. De tekst over dynamiek gaat heen en weer, stuitert van de een na de ander, springt als een balletje van voor naar achter en weer terug. Heerlijk!” En alsof ze dit beeld van heen en weer schietende woorden wil versterken en vooral de lol die zij er aan beleeft, knipt Saskia Bonarius met hoog in de lucht gestoken vingers. Nog even en ze danst genietend uit beeld.
Opera Zuid: Der Schauspieldirektor.
Philzuid onder leiding van Enrico Delamboye.
Eindhoven > Parktheater, try out • 10 november 2023 om 19.00 uur
Eindhoven > Parktheater, première • 12 november om 14.30 uur
Breda > Chassé • 16 november om 20.00 uur
Tilburg > Schouwburg • 18 november om 20.15 uur
Beeld voorpagina: publiciteitsbeeld Der Schauspieldirektor. Foto > Bjorn Frans
Lees meer over Opera Zuid op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2023