Begin deze maand is in ’s-Hertogenbosch De Lichtkamer geopend. Een werkplaats voor analoge fotografie, bedoeld voor fotografen en beeldend kunstenaars die hun eigen film willen ontwikkelen en afdrukken. Drijvende kracht achter De Lichtkamer is beeldend kunstenaar en analoog fotografe Shirley Welten: “Analoge fotografie is veel menselijker dan digitale.”
door Henk van Weert
Op het hoogtepunt van stromingen ontstaat altijd een tegenbeweging. De digitale fotografie kent geen enkele rem meer: elke dag worden alleen al op Facebook driehonderdvijftig miljoen nieuwe foto’s gepubliceerd. Ook in de artistieke fotografie is digitaal de standaard. Shirley Welten (1981) in ’s-Hertogenbosch gebruikt in haar werk echter uitsluitend de oude, analoge techniek. Zij is verknocht aan haar analoge Canon-camera, waar ze alleen een vijftig millimeter lens op schroeft en een fotorolletje in stopt.
Mijn werk gaat juist over dat moment
“Analoog fotograferen is een kwetsbaar proces. Het vergt van mij een heel andere concentratie dan digitale fotografie. Ik fotografeer altijd op locatie en daar maak ik telkens maar één foto. De rest van het rolletje gebruik ik voor evenveel andere plekken. Dat moment waarop ik die ene foto maak neem ik in het proces telkens mee. Mijn werk gaat juist over dat moment. Ik heb het gevoel dat ik het met me mee blijf dragen, dat het iets fysieks is.”
Welten zet zich niet af tegen digitale fotografie. “Ik fotografeer ook wel digitaal. Als het een gelikte foto moet worden, als ik iets wil registreren. Het vergt een heel andere focus. Ik gebruik het niet in mijn kunst. Digitaal moet perfect zijn. Je maakt duizend foto’s en dan moet het wel heel knullig uitpakken als er geen goede tussen zit. Ik maak liever die ene analoge foto. Ik stop het licht dat ik dan vang in een doosje en ik neem het mee naar huis, naar de doka.”
Zij heeft een mooie vergelijking paraat. “Analoge fotografie is zoiets als een eigen moestuin hebben. Je ziet het groeien, je pakt het vast, het is ambachtelijk en het kost je een hoop tijd en moeite, net als die moestuin. Tijdens het werk krijg je er wel voldoening en rust van.” Terwijl in de gewone wereld de digitale storm voortraast, ziet zij in de kunstwereld de tegenstroom op gang komen.
Fouten brengen ook schoonheid met zich mee
“Fotograferen met een rolletje is weer hip aan het worden. Ik zie jongeren met een analoge camera aan de slag gaan. De traagheid van analoog fotograferen spreekt ze erg aan. Je moet bewuste keuzes maken, technisch meer vakwerk leveren. Je maakt ook fouten, maar fouten brengen ook schoonheid met zich mee. Analoog fotograferen is menselijker dan digitaal.”
Er is een landelijke community ontstaan van analoge fotografen, Collective of Chromogenic Color Professionals, opgericht door Raphaël Smals. In Noord-Brabant doen fotografen Femke Dekkers, Leonie Gommers, Vera van Almen en Evy Hachmang mee. Maar ja, dan heb je een rolletje vol en vervolgens sta je om je heen te kijken. Ontwikkel- en afdrukcentrales voor analoog zijn er amper nog. Als beeldend kunstenaar en fotograaf wil je bovendien het liefst in een donkere kamer volgens je eigen inzichten je foto’s afwerken.
Shirley Welten: “Dan stuit je op het feit dat er nauwelijks nog doka’s in Nederland zijn waar je zelf aan de slag kan. In Utrecht en Arnhem zijn slechts kleintjes, in Antwerpen kun je alleen zwart-wit afdrukken. Ik moest telkens naar Zaandam, naar een particuliere doka. Dat vond ik nogal ver.” Ze wilde daarom een eigen doka. Professioneel, goed uitgerust en ook toegankelijk voor gelijkgestemden. “En toen kon ik plotseling een afdrukapparaat in Eindhoven overnemen. Echt een bakbeest, waar zestig centimeter kleur op kan worden doorgevoerd.” Haar eigen atelier was daarvoor veel te klein. Met hulp van de gemeente kwam ze terecht in een groter pand aan de Pelssingel. Zo zag De Lichtkamer het licht.
De Lichtkamer kan uitgroeien tot een werkplaats
“We hebben hier nu een bijzonder aanbod van mogelijkheden. Er staat een spoelbak van 2,40 bij 1,30 meter, dus je kunt op groot formaat werken. En bovendien kun je hier kleurenfoto’s ontwikkelen en afdrukken, wat vrij bijzonder is. Er is ook een atelier voor experimentele fotografische technieken.” De Lichtkamer kan uitgroeien tot een werkplaats waarin professionals ruimte kunnen huren om workshops en cursussen aan te bieden. Amateurs kunnen workshops volgen en in de doka ondersteuning krijgen bij het maken van afdrukken.”
In de loop van de jaren is veel kennis en kunde uit de doka verloren gegaan. Analoge foto’s ontwikkelen en afdrukken doe je niet zo maar even. “Het is een ambacht waar je technische vaardigheden voor nodig hebt. Er zijn niet zoveel mensen meer die het proces beheersen. Maar je kunt het weer leren. Afdrukken in zwart-wit heb je vrij snel onder de knie, maar voordat je er echt goed in bent, moet je nog wel de nodige stappen zetten. In kleur afdrukken is echt drie keer zo moeilijk. En binnen die processen zijn nog een heleboel variaties mogelijk. Je kunt zoveel meer uit een negatief halen dan een standaard afdruk.”
De Lichtkamer kan best een landelijke functie krijgen, denkt Shirley Welten. “Ik zie blijheid en opluchting bij de makers. Eindelijk is er weer een plek waar het kan.”
© Brabant Cultureel 2023