Te oud om acrobaat te zijn? Nee hoor, zo ondervond Piet Van Dycke. Met zes acrobaten tussen de vijfenvijftig en zevenenzestig maakte deze in Tilburg opgeleide choreograaf de circusvoorstelling Glorious Bodies. De Nederlandse première is op het circusfestival Circolo in Tilburg. “Ze hebben ongelooflijk veel zorg voor elkaar. Dat is zo mooi om te zien.”
door Joost Goutziers
Paul Griffioen is acrobaat, jongleur en hij fietst op eenwielers. Als zijn lichaam het toelaat, en dat hoopt-ie hartstochtelijk, dan doet hij deze waaghalzerij op zijn tachtigste nog steeds. Misschien is hij dan iets minder lenig, is het niveau gekelderd, maar zolang hij acrobatiek leuk blijft vinden, wil hij doorgaan. Nu is Paul Griffioen tweeënzestig en hij is een van de zes artiesten in Glorious Bodies, een circusvoorstelling met oudere acrobaten van vijfenvijftig tot zevenenzestig jaar oud.
Mix van acrobatiek, dans en evenwichtskunst
Glorious Bodies is gemaakt door Piet Van Dycke (Tienen 1996). De Vlaming studeerde choreografie op de Dansacademie in Tilburg en maakte de afgelopen jaren veel indruk met zijn voorstelling Exit. Dat is een circusvoorstelling, een mix van acrobatiek, dans en evenwichtskunst met vier performers en een hoge houten installatie die in de verte doet denken aan gestapelde woningen met een gezamenlijk portiek.
In die installatie zijn de nodige deuren waar acrobaten uitstappen en weer door verdwijnen. Niet alleen die deuren draaien, ook de wand kantelt. De performers staan daar bovenop, hoog boven het publiek, en als op een weegschaal, houden zij elkaar met hun gewicht in balans.
Het idee voor Glorious Bodies ontstond in de coronaperiode. Van Dycke was gewend om veel te trainen en wist dat vaak optreden zijn lichaam als vanzelf in een goede conditie houdt. Door alle coronamaatregelen mocht dat optreden niet meer; de theaters gingen op slot. “Ik voelde dat mijn lichaam achteruit ging. Vierentwintig, vijfentwintig was ik toen. Dat zette me aan het denken: hoelang kan ik mijn lichaam blijven trainen, tot op welke leeftijd? Tot op welke leeftijd traint een artiest zijn lichaam, tot zijn veertigste, zijn vijftigste? Zijn er überhaupt oudere acrobaten? En wat is oud in de circuswereld?”
Een voorstelling met uitsluitend senioren
Op veel van die vragen heeft hij inmiddels een antwoord. Hij besloot om een voorstelling te maken met oudere artiesten. Hij had weleens een voorstelling gezien met een acrobaat op leeftijd in de piste, maar die werd dan opgetild en opgevangen door een jongere collega. Van Dycke besloot een voorstelling te maken met uitsluitend senioren. “Ik wil de oudere generatie acrobaten een podium bieden.”
Zijn er überhaupt oudere acrobaten?
Hij zocht naar de beste artiesten en de zoektocht viel niet mee. “Ik wist dat als ik een auditie zou houden er geen rijen met kandidaten op me stonden te wachten. Er is weinig keuze. Kim-Jomi Fischer van circusduo Marta en Kim bracht me op het juiste spoor. Zijn vader Johannes is nog actief aan het trainen. Via hem kwam ik met de vijf andere acrobaten in contact.” Die kenden elkaar al, sommigen werkten met elkaar.
De voorstelling gaat over henzelf
De zes beschikken over veel ervaring. Ze speelden op straat, in zaaltjes en zaten in de hoek van variété en entertainment. Soms droegen ze gekke hoedjes, speelden grappige typetjes. Door te gaan samenwerken met Piet Van Dycke ging er niettemin een wereld voor ze open. Ze moesten zichzelf zijn, konden zich niet meer verschuilen achter een typetje. Ook hadden ze niet zelf de touwtjes in handen, ze werkten met een choreograaf die de lijnen uitstippelde, artistieke keuzes maakte en de koers bepaalde. Van Dycke: “Het was een nieuwe ontdekking voor ze. Wie ben ik werkelijk op het podium, vroegen ze zich af. Hoe kan ik dat delen met het publiek? De voorstelling gaat over henzelf. Dat is kwetsbaar voor ze. Ze zijn dat niet gewend, maar het is heel mooi om te zien wat er ontstaat.”
Conceptueel denken? Op circusopleidingen als ACaPA in Tilburg en Codarts in Rotterdam krijgen talentvolle circusartiesten dat met de paplepel ingegeven. Oudere acrobaten als Paul Griffioen zijn selfmade, zij leerden door zelf te ontdekken.
Griffioen: “Ik studeerde op de Academie voor Woord en Gebaar in Utrecht en daar gaven twee circusartiesten les, The Como Brothers. Een studiegenoot volgde les bij dat duo en hij oefende met ons in de pauzes, dat vond ik erg leuk. Op een 1-mei-viering in Rotterdam zag ik acrobaten optreden. Ik ben backstage gegaan en vroeg of ik mocht meedoen. Een week later ben ik met ze gaan trainen en spelen. Ik ben de enige van hen die nog steeds actief is.” Griffioen geeft al ruim dertig jaar les in acrobatiek en speelde onder meer bij Duo Ravioli, De Sardini’s, De Billy’s en Tarzans in Space…
De voorstelling is hoopvol en charmant
De jaren beginnen voor de zes acrobaten te tellen. Piet Van Dycke dacht bij het voorbereiden van zijn voorstelling dat Glorious Bodies zou gaan over het aftakelende lichaam, over ouder worden en noodgedwongen moeten afhaken, maar hij moest zijn plannen flink wijzigen. De zes bleken meer te kunnen dan Van Dycke vooraf had durven dromen. “Bij ouderen heb je snel het idee dat het gaandeweg minder gaat, maar Glorious Bodies geeft een andere kijk op ouderdom. De voorstelling is juist hoopvol en charmant, het geeft een positief gevoel. Het spelplezier is fantastisch om te zien en de zes zijn erg zorgzaam voor elkaar.”
Voor Paul Griffioen is het geen verrassing dat hij op zijn tweeënzestigste nog zo flexibel is. “Als je steeds technieken oefent, wordt die techniek steeds beter en doordat je techniek beter wordt heb je minder kracht en energie nodig om hetzelfde te doen. Ik vind het spelletje leuk, acrobatiek is uitdagend, het is soms ook spannend, omdat het iets gevaarlijks heeft.” Hij doet wat hij het allerleukst vindt en dan houd je het lang vol.
Fysiek is het zestal in orde en als er een pijntje is, dan pakken de acrobaten een paracetamol en gaan door, zo heeft Van Dycke ervaren. De geestelijke lenigheid van de senioren was soms een probleem. De zes zijn het niet gewend een lange, abstracte voorstelling te maken. Ook zijn ze niet gewoon om de ideeën van een choreograaf/regisseur uit te voeren.
Onthouden is pittig
Van Dycke is een man met veel ideeën, hij heeft een structuur in zijn hoofd en gooit de ingestudeerde scènes soms overhoop om tot het beste resultaat te komen. Wat de zes de ene dag trainden, moest een dag later toch weer anders. “Dat moest ik goed uitleggen, niet twee keer, maar soms tien tot elf keer. Onthouden, dat is pittig. Ik geef veel informatie, mijn choreografieën zijn complex, dat is lastig voor ze.”
Paul Griffioen: “Ik vind het spelletje leuk, acrobatiek is uitdagend, het is soms ook spannend, omdat het iets gevaarlijks heeft.”
De acrobaten staan op het standpunt dat een voorstelling is geslaagd als elke truc in orde is, maar volgens Van Dycke zit er ook veel moois in een mislukte truc. “Ze vangen elkaar op en ze hebben veel liefde voor elkaar. Dat zie je en dat is voor mij honderd keer belangrijker dan dat een truc met volledig gestrekte benen wordt uitgevoerd.” En ook de acrobaten hebben er nu vrede mee als een truc niet helemaal gaat zoals bedacht. “Op onze leeftijd denken we: de volgende keer beter. Een mislukking is niet meer zo erg.”
De Nederlandse première van Glorious Bodies is op Circolo in Tilburg.
Te zien op: 18, 19 en 20 oktober 2023.
Circolo, het grootste circusfestival van het land
Circolo vindt plaats in Tilburg van vrijdag 13 tot en met zondag 22 oktober 2023. De tenten staan in het Spoorpark, maar er zijn ook voorstellingen in theater De Nieuwe Vorst en de Schouwburg Tilburg. Ook opvallend: een voorstelling met acrobatiek in de stalen toren in het Spoorpark. Tijdens het circusfestival zijn er meer dan honderd voorstellingen, ook van studenten en oud-studenten van de circusopleiding in de stad.
Drie tips van de redactie:
Het Franse ‘Collectif d’equilibristes’, een hoogstaande, poëtische voorstelling met tien handstand-acrobaten. (13, 14, 15 oktober).
•
Het Franse ‘Cirque Pardi’ met een doldwaze voorstelling.
Trucs, rare types, veel gekte. (18 t/m 22 oktober).
•
Het West-Afrikaanse ‘Circus Baobab’, een programma met jonge Afrikaanse artiesten, onder meer over het thema watersnood.
Humor, jeugdige energie en hoge menselijke torens. (20 en 21 oktober).
•
De zes acrobaten van Glorious Bodies stellen zich voor op TalentHub Brabant, kijk hier hun videoportretten.
Over de auteur: Joost Goutziers was vele jaren kunstredacteur van het Brabants Dagblad, maar is ooit opgeleid als docent Nederlands. Hij is gespecialiseerd in theater, hedendaagse dans en circus. Hij schreef eerder een boek over Gerard van Maasakkers en een boek met portretten van circusvernieuwers. Momenteel werkt hij aan het boek ‘Dwarse dansers’ over de danswereld in het zuiden van Nederland. Zijn website www.joostgoutziers.nl
© Brabant Cultureel 2023