Na zes jaar verlaat Ivan van Kalmthout (1968) de International Vocal Competition ’s-Hertogenbosch om artistiek directeur te worden van de opera in Lissabon. Hij laat een goed lopend bedrijf achter dat een ook een belangrijke rol speelt in het muzikale leven van Noord-Brabant en daarbuiten.
door Camiel Hamans
“IVC voelde als een warm bad. Niet alleen het team en het bestuur waarmee ik mocht werken, maar ook de lokale en regionale overheden hebben me steeds laten merken hoe belangrijk zij het concours vinden. Ook met degenen die op rijksniveau verantwoordelijk zijn, heb ik altijd goed contact gehad. Vergeet daarbij niet het hoge niveau van onze deelnemers en de kritische blik van onze jury’s en je begrijpt hoe ik heb genoten.” Ivan van Kalmthout, vertrekkend directeur van wat sinds een paar jaar op z’n Engels ‘International Vocal Competition ’s-Hertogenbosch’ heet, kijkt dankbaar en met tevredenheid terug op de zes jaar dat hij aan het hoofd gestaan heeft van het enige internationale zangconcours dat Nederland kent.
Opvolger Andrew Watts is zelf een zanger
“IVC zoals ik dat van mijn voorganger Annett Andriessen aangereikt kreeg, is een ongelooflijk leuk bedrijf. Laten we niet vergeten dat zij het concours weer op de kaart gezet heeft. Zonder haar was het er niet meer geweest. Met mijn opvolger Andrew Watts, net als Annett zelf een zanger, krijgt IVC iemand die de internationale oriëntatie van het concours – die zo sterk door Annett geaccentueerd is en die ik voortgezet heb – alleen maar kan versterken. Dat is goed voor het aanzien van de wedstrijd, voor het culturele klimaat in Noord-Brabant en voor de zangkunst in Nederland.”
“Dat ik in Den Bosch terecht kwam, was een toevalstreffer. Na mijn leerjaren in het impresariaat van Pieter Alferink in Amsterdam, heb ik mijn vleugels uitgeslagen en heb ik bijna een kwart eeuw in toonaangevende internationale operahuizen gewerkt. Eerst in Antwerpen, daarna in Hamburg, vervolgens in het Gran Teatre del Liceu in Barcelona en tenslotte bij de Berliner Staatsoper. Het was omdat mijn man een baan kreeg in Nederland, dat ik uitkeek naar een functie in Nederland. Op dat moment zocht IVC een opvolger voor Annett. Ik had tot dan toe altijd aan de productiekant gewerkt en ook nog nooit als eindverantwoordelijke.”
IVC voelde als een warm bad
“Het werk heeft me veel gebracht en heeft me zeer geholpen in mijn eigen ontwikkeling. Voor het eerst was ik niet langer tweede man en had ik de algehele leiding. Ook over financiën, personeelsbeleid en pr. Als directeur moet je een langetermijnvisie en beleid ontwikkelen, hetgeen natuurlijk niet kon zonder het enthousiaste team waarmee ik samenwerkte en de deskundigheid van het bestuur. Dat was nieuw voor me. Bovendien moest ik er als directeur zorg voor dragen dat we voldoende budget binnenhaalden om al onze activiteiten uit te kunnen voeren.”
“Van de buitenkant lijkt het misschien dat we het alleen in de weken voor en tijdens het concours erg druk hebben, maar dat is schijn. We doen veel meer. We werken bijvoorbeeld intensief samen met het Theater aan de Parade, met de stichting Bach op Zaterdag, met de stichting Heusden-Vesting Klassiek, met het koor Markant Vocaal en met Concerto Brabant. Door onze intensieve regionale samenwerkingsverbanden is het vocale aanbod in de regio in kwaliteit en kwantiteit enorm gestegen.”
Werken aan de kwaliteit van de opera in Lissabon
“De ervaring die ik opgedaan heb in Den Bosch neem ik mee in mijn nieuwe functie, die van artistiek directeur van het Teatro Nacional São Carlos in Lissabon. Ik heb daar een contract voor vier jaar aangeboden gekregen met de mogelijkheid van een eenmalige verlenging. Ik moet zes opera’s per jaar programmeren en ben daarnaast ook artistiek verantwoordelijk voor de concerten. Wat ik opgestoken heb bij IVC over het ontwikkelen van visie en het verwerven van een budget, zal ik in Lissabon hard nodig hebben. De financiële situatie van het theater is niet heel goed. Ik wil graag aan de kwaliteit van de opera werken en daar is geld voor nodig. Waar en hoe dat te zoeken, denk ik bij IVC opgestoken te hebben.”
“De toekomst van het concours is bij Andrew in goede handen, maar ik vat graag samen waar ik in de afgelopen jaren mijn aandacht op heb gericht. Dat is in de eerste plaats dat IVC veel meer is dan een concours. De masterclasses waarmee Annett begonnen is en die ik uitgebouwd heb, zijn van levensbelang. Minder voor het voortleven van IVC als wel voor de kwaliteit van de vocale cultuur in Nederland.”
IVC is meer dan een concours, het is ook een kennisbron
“IVC is daarnaast ook een kennisbron. Ook daarop heeft Annett al de schijnwerper gericht. Het archief en de organisatie van het IVC zijn een bron van kennis voor klassieke muziek. ‘Learning from ’s-Hertogenbosch’ zou het motto van IVC als kenniscentrum moeten worden. We hebben hard gewerkt aan de presentatie naar buiten toe, onder meer via de website, maar daar liggen nog vele kansen. Met het team heb ik de basis gelegd voor een masterclasswebsite die een heel nieuwe dimensie aan kennisverrijking voor jonge en gevorderde zangers kan toevoegen. Dat kan nog verder uitgebreid worden. Dat is iets waar ik, als ik nog aan het roer had gestaan, hard aan getrokken zou hebben.”
De Nederlandse politiek ondermijnt de financiële basis
“Het is nu, denk ik, ook het moment om de amateurs meer bij IVC te betrekken. Mijn opvolger Andrew Watts heeft daar veel mooie ideeën voor. Amateurs die zingen, vormen de voedingsbodem voor professionele zangers en zijn het gedroomde publiek voor professionele zang.
Daarnaast moet IVC zich richten op het muziekonderwijs. Helaas staat dat in Nederland op het punt van verdwijnen. De Nederlandse politiek probeert culturele instellingen medeverantwoordelijk te maken voor de oplossing van sociale problemen, terwijl ze ondertussen de financiële basis van diezelfde instellingen ondermijnt.”
Het muziekonderwijs staat helaas in Nederland op het punt van verdwijnen
“De kunstinstellingen voldoen al deels aan die opdracht, maar om te verwachten dat kunst de wereldproblemen kan oplossen is naïef. Kunst kan mensen op ideeën brengen, kan ze aan het denken zetten, of ze naar een ander, hoger, plan optillen. Natuurlijk gaat kunst vaak ook over het aankaarten van sociale problemen. Maar culturele instellingen afrekenen op het oplossen van misstanden is niet realistisch.”
Lees ook in Brabant Cultureel een interview met Ivan van Kalmthout in 2019
West-Brabantse wereldburger aan het hoofd van het Bossche vocalistenconcours
© Brabant Cultureel 2023