Op de puinhopen van de kaalslag op cultuur door Halbe Zijlstra ontstond in 2013 Dans Brabant. Deze organisatie ondersteunt vanuit Tilburg jonge dansers en wil de komende tijd nog beter zichtbaar worden. Onder meer met tien gratis evenementen: Dans Brabant Pakt uit.
door Joost Goutziers
Dans Brabant, promotor van moderne dans, bestaat tien jaar. In die periode zijn dansers begeleid die inmiddels furore maken, nationaal en internationaal. Denk aan Jan Martens, Arno Schuitemaker, ook Jelena Kostic, Pia Meuthen en Katja Heitmann. Zij hebben een plek in de danswereld veroverd. Ondertussen staat bij Dans Brabant een nieuwe generatie dansmakers te trappelen en het valt op dat die de grenzen van de hedendaagse dans flink oprekken en op de proef stellen. Zij spelen in musea, in de openlucht, bij lange niet meer in de theaters alleen.
Bovendien combineren zij hun choreografieën met beeldende kunst, video, installaties, wetenschap, filosofie, elektronische muziek. Ze omarmen wat ze kunnen gebruiken en wat hun interesse heeft. Ook pionieren ze met actuele thema’s als gender, klimaat, gelijkheid en verdiepen ze zich in de bewegingen van de zieke mens, de beperkte mens, de oudere mens, in alle bewegingen die een mens eigen maken.
Katja Heitmann haalde onlangs de New York Times
De leiding bij Dans Brabant is in handen van Wim van Stam, hij is directeur, en van Nienke Rooijakkers, zij is de artistiek leider. “Wij helpen de dansers bij hun ontwikkeling”, zegt Van Stam. “Met de productie, met de publiciteit, met het zakelijke, maar ook met het werven van financiën, daar zijn we goed in. Met de jonge makers zoeken we naar een andere manier van dans maken, een andere manier van contact leggen met het publiek en met het spelen in andere ruimtes dan het reguliere theatercircuit. Een maker als Katja Heitmann die onlangs nog The New York Times haalde en met wie we werkten, past daar erg goed bij.”
De Tilburgse choreograaf Katja Heitmann zet internationaal grote stappen met ‘Motus Mori’. Haar dansers praten intens met mensen, vragen naar persoonlijke bewegingen en gaan die bewegingen daarna instuderen om ze vervolgens in een soort van museum te tonen aan het publiek. ‘Motus Mori’ was al te beleven in Nederland, België, Polen en Engeland. Heitmann bouwt aan een community die haar creatie omarmt. Het is een compleet andere manier van werken dan voorstellingen maken en die avond na avond tonen in theaterzalen in het land. De ontwikkelingen in de dans gaan snel en Dans Brabant wil daar bovenop zitten en als het kan het voortouw nemen.
De wond was groot
Heleen Volman en Jan Zobel begonnen in 2013 met Dans Brabant. Het was de tijd dat overal puinhopen zichtbaar waren van de kaalslag in het culturele veld door bezuinigingen van Halbe Zijlstra, staatssecretaris in kabinet Rutte I. Wim van Stam wil het er liever niet meer over hebben, de wond was te groot, de effecten nog steeds voelbaar.
In Brabant betekende de drastische bezuinigingen destijds dat dat het danshuis Station Zuid in Tilburg ter ziele ging en dat er ook geen plaats meer was voor Productiehuis Brabant in ’s-Hertogenbosch dat vele jaren op rij jonge theatermakers en talentvolle dansers en choreografen hielp bij het maken van hun eerste voorstellingen. Volman was destijds al actief bij het Productiehuis. Zij wordt door dansers op handen gedragen voor haar tomeloze inzet. Ze zette vol energie haar schouders onder Dans Brabant.
De wond was te groot, de effecten nog steeds voelbaar.
Van Stam: “Toen Dans Brabant van start ging, is begonnen met choreografen die door het wegvallen van Station Zuid en het Productiehuis tussen wal en schip dreigden te raken: Jan Martens, Pia Meuthen, Arno Schuitemaker en Jelena Kostic. Die hebben daarna enorme stappen gezet. Het is ons doel om mensen naar hun plek te brengen, dat is bij hen erg goed gelukt.”
Een dansstudio met een grote pilaar in het midden
Dans Brabant begon in de ruimte van dansgezelschap T.r.a.s.h., dicht bij het NS-plein in hartje Tilburg. De nieuwe organisatie voor dans kon gebruik maken van de studio en het kantoor van T.r.a.s.h. Later verhuisde Dans Brabant naar De Nieuwe Vorst. In dat theater kreeg het de beschikking over een dansstudio met een grote pilaar in het midden. Daarover doen nog steeds hilarische verhalen de ronde. Van Stam: “Er zijn mensen die zeiden dat ze aan voorstellingen konden zien dat die waren gemaakt in een ruimte met een pilaar.” Alsof de dansers midden in hun beweging uitweken om een obstakel te omzeilen.
Toen het Tilburgse gezelschap T.r.a.s.h., ook na bezuinigingen, werd opgeheven, verkaste Dans Brabant vrijwel meteen terug naar het ateliercomplex aan het NS-plein / Goudenregenstraat. Tien dagen na die verhuizing brak de coronapandemie uit. Het betekende dat ontwikkelingen van Dans Brabant vertraging opliepen. Ook de plannen om de ervaren choreografen Jan Martens en Arno Schuitemaker meer te betrekken bij het beleid van Dans Brabant. Zij hadden door corona plots de handen vol aan het overeind houden van hun eigen gezelschappen.
Het onderkomen van Dans Brabant heette in het begin Dependance (de witte studio in De Nieuwe Vorst bleef nog even in gebruik). Tegenwoordig hanteert de organisatie van Wim van Stam en Nienke Rooijakkers de naam Club Soda. Die naam moet uitdragen dat de drempel laag is, dat iedereen welkom is. In het gebouw zijn twee dansstudio’s en een ontmoetingsruimte met bar. Daar zijn ook werkplekken. Soda is de afkorting van Southern Dance.
Psycholoog met gevoelens
In het gebouw zijn presentaties van dansmakers met wie Dans Brabant werkt, zoals van Karel Tuytschaever. Van Stam: “Hij komt uit de theaterhoek en heeft een enorme fascinatie voor het lichaam en belichaming. Hij kwam bij ons via Het Zuidelijk Toneel en het Makershuis Tilburg. Bij dans voelt hij zich het beste thuis.” Tuytschaever maakt voorstellingen, installaties en films zoals de film ‘Easy Tiger’, een intiem portret van een psycholoog die ineens gevoelens koestert voor een mannelijke cliënt en de kwetsbaarheid die dat oproept. Het confronteert de man met zijn binnenwereld. Rooijakkers: “Karel is nu bezig met een onderzoek aan de universiteit van Antwerpen, dat gaat over belichaamd kijken. Bij ons doet hij projecten en onderzoeken.”
Hilde Elbers en Sabine Molenaar waren ook een tijdje maker bij Dans Brabant, net als Katja Heitmann en Guilherm Miotto. Die laatste twee gaan als een speer. Zo heeft Miotto zijn eigen gezelschap in Tilburg-Noord: Corpo Maquina. Eleni Ploumi, oorspronkelijk uit Thessaloniki, valt op door haar maatschappelijke betrokkenheid en haar strijd voor het vrouw-zijn en het vrouwelijke lichaam. Dat is te zien in haar performances.
Een betrekkelijk nieuwe naam is Anthony Van Gog. Hij is dit jaar bij Dans Brabant binnengekomen. Rooijakkers: “Op 5 december is de première van zijn nieuwe voorstelling bij De Nieuwe Vorst. Hij is afgestuurd aan de Toneelacademie in Maastricht, studeert filosofie in Antwerpen en weet die twee richtingen te combineren. Hij werkt op het grensvlak van theater en beeldende kunst, secuur en conceptueel. Zijn vraag is: wie zijn wij?”
Zelfontplooiing kan alle kanten opvallen
Anthony Van Gog gaat er vanuit dat mensen geen vaste kern hebben, maar dat hun identiteit zich vormt door te spiegelen aan er wat er buiten hen gebeurt. Zelfontplooiing heeft in zijn ogen geen vastomlijnd plan, maar kan alle kanten opvallen, zonder ankerpunt. Vertaald naar dans en beweging leidt dat tot een voortdurend muterend lichaam. Hij werkt in zijn voorstelling met danser Evangelos Biskas en vier subwoofers. Er gebeurt tijdens de performance iets in het lichaam van de danser, maar ook in het lijf van de toeschouwer. Het geluid komt het lichaam binnen. Het publiek zit niet op een tribune, maar is dicht bij de plek waar Biskas beweegt.
Ook Kristel van Issum, ooit choreograaf van T.r.a.s.h., werkt samen met Dans Brabant. Zij maakt onder meer dansfilms en dansinstallaties. Momenteel werkt ze aan een voorstelling in het Duitse Kassel. Van Stam: “Wij willen die voorstelling heel graag naar Tilburg halen. Bij expositieruimte PARK aan het Wilhelminapark is binnenkort de dansinstallatie ‘Catalog of Shadows II’ van Kristel is te zien, vanaf 28 oktober 2023.”
Aangesloten bij meerdere netwerken
Dans Brabant is aangesloten bij meerdere netwerken, zoals het Europees Dance Netwerk EDN. Dat biedt de dansers mogelijkheden om samen te werken met andere danshuizen. Het gebeurt vaak dat dansers in Europa van het ene danshuis naar het andere reizen voor residenties. Ook Dans Brabant is zo’n residentieplek. Bovendien zette de Brabantse dansvoorziening de schouders onder Moving Futures, een dansfestival dat tussen meerdere Nederlandse steden reist, zo ook naar Tilburg. Dansers die in Tilburg worden begeleid spelen ook op dat festival.
Dans Brabant krijgt weleens de kritiek dat het te weinig zichtbaar is. Van Stam herkent die kritiek, maar heeft er ook een antwoord op. “Het gaat niet om ons als organisatie, maar om de dansers, die moeten zichtbaar zijn.” Niettemin zijn er bij Club Soda, in de studio’s en de ontmoetingsruimte vaker evenementen, zoals onlangs een jamsessie waar muzikanten en dansers elkaar tegenkwamen en spontaan met elkaar aan de slag gingen. Deze Club Jam krijgt een vervolg, want het was een groot succes. Ook de samenwerking met expositieruimte PARK, platform for visuals arts, krijgt steeds meer body. Zo werken dansers mee aan Komma, dat zijn evenementen waarbij performers reageren op de kunstwerken die bij PARK zijn geëxposeerd. Zaterdag 7 oktober 2023 danst Evangelos Biskas daar.
Dans Brabant Pakt Uit
Om het tienjarig bestaan te vieren, zijn er dit jaar en in 2024 tien evenementen onder de naam ‘Dans Brabant Pakt Uit’. De aftrap is donderdag 28 september bij museum De Pont in Tilburg. Tijdens MOTUS SONUS tonen vijf kunstenaars werk met een wisselwerking tussen muziek en dans. Onder hen Simon Bus, een urban dancer die Dans Brabant onder de hoede heeft. Zij reageren die avond in het museum ook op het werk van Thomas Schütte die een expositie heeft in het museum.
‘Catalog of Shadows II’ van Kristel van Issum bij PARK is ook onderdeel van Dans Brabant Pakt Uit. Het is een installatie met meerdere schermen met bewerkte beelden van vrouwen. Performer Ulrika Kinn-Svensson speelt daarin alle rollen. De choreografie is van Van Issum, de muziek van Han Stubbe van DAAU en de filmbeelden zijn gemaakt door de Tilburgse filmmaker Martin Kers. Te zien tot 10 december 2023. De opbrengst van pay what you want zal worden gebruikt voor het plaatsen van een lift bij Club Soda en het vergroenen van de stenen binnenplaats
Andere voorstellingen in 2023 met makers die werken of werkten met Dans Brabant:
Op de Nederlandse Dansdagen gaat 30 september Six Portraits van Simon Bus in première.
–
Bij De Pont is van 5 tot en met 8 oktober Reliquiem van Katja Heitmann te beleven.
–
Bij Theater De Nieuwe Vorst is 20 december The End part 2 van Arno Schuitemaker te zien (ook te zien op 17 januari 2024 in Parktheater Eindhoven en 11 april 2024 in Chassé Breda).
–
Beeld voorpagina: The Way You Sound Tonight van Arno Schuitemaker. Foto > Sanne Peper
© Brabant Cultureel 2023