‘De Mix Nederland “Aarde”’ is de titel van een bijzondere foto-expositie op twee Tilburgse locaties. Het gaat om foto’s van enerzijds de bekendste Brabantse fotograaf Martien Coppens en anderzijds van de Bredase fotografe Wiesje Peels. Die laatste liet zich zeer geslaagd inspireren door het werk van haar illustere voorganger.
door Joep Eijkens (tekst en foto’s)
Net zoals dat met andere kunstenaars gebeurt, beïnvloeden en inspireren fotografen elkaar. Vaak gaat dat onbewust. Maar er kan ook doelbewust gewerkt worden. Zo is daar De Mix Nederland, een reeks provinciale exposities waarbij een historische fotocollectie uit een bepaalde provincie gebruikt wordt als inspiratiebron voor een hedendaagse fotograaf uit diezelfde provincie. Inmiddels is Noord-Brabant aan de beurt.
De Brabantse Peel speelt daarin een belangrijke rol
De Brabantse editie die 1 september 2023 van start ging, heeft als thema ‘Aarde’ en combineert het werk van Martien Coppens (1908-1986) met dat van Wiesje Peels (1975). De Bredase fotografe verdiepte zich in leven en werken van Coppens en maakte als een soort curator een eigen keuze uit zijn omvangrijke oeuvre. De Brabantse Peel speelt daarin een belangrijke rol, reden waarom Peels op reis ging naar dat stuk Zuidoost-Brabant. Zes weken lang fietste zij in en rond de Peel met haar zelfgebouwde DOKAR – een donkere kamer op wielen – een paar analoge camera’s en een flinke lading zwart-wit filmrolletjes. Want ook door in zwart-wit en analoog te fotograferen probeerde zij zo dicht mogelijk bij haar illustere voorganger te komen.
Eén en ander resulteerde in De Mix Nederland ‘Aarde’, een duotentoonstelling die gratis te zien is op twee Tilburgse locaties: het centraal station en – zowel binnen als buiten – de campus van de Tilburgse universiteit waar een belangrijk deel van Coppens’ fotoarchief bewaard wordt in de Brabant-Collectie.
De meeste foto’s van de expositie worden tentoongesteld in de openbare ruimte. En wel in zogeheten ‘trotters’, ook wel ‘mobiele billboards’ genoemd. Persoonlijk vind ik trotters geschikter voor reclamedoeleinden dan voor een foto-expositie. Hun weinig aantrekkelijk uiterlijk leidt soms af van het beeld waar het om gaat. Maar dat hangt ook van de omgeving af. In de ruimte vóór het Tilburgse station werken ze wat mij betreft minder goed dan op de Esplanade op de campus van de universiteit. Daar krijg ik zelfs het gevoel dat ze prima bij de hele ambiance passen. Sterker nog: het zou mooi zijn om ze permanent te laten staan voor wisselende exposities.
Het doet er niet meer toe welke foto van wie is
Een ander deel van de foto’s is op de campus binnen te zien, namelijk in de vaste expositieruimte bij de aula. Mede dankzij de enigszins melancholisch werkende rozerode achtergrond vormen de hier bij elkaar hangende foto’s van beide fotografen een boeiend en haast organisch geheel, een soort collage ook. Het doet er niet meer toe welke foto van wie is, want samen vertellen ze een verhaal wat je gezien het expositiethema gerust aards mag noemen. Een verhaal waarin mensen, dieren en natuur de hoofdrollen spelen. Dit is wat mij betreft het hart van de hele tentoonstelling, het aantrekkelijkste onderdeel ook.
De Mix Nederland ‘Aarde’ is zo’n expositie waar je niet snel uitgekeken bent. Niet op de laatste plaats omdat het boeiend is te zien hoe Wiesje Peels intuïtief dan wel associatief reageert op het werk van Coppens. Een aardig voorbeeld is de foto van een grillig stuk kienhout dat Coppens in de Peel fotografeerde als betrof het een monster. Hij nam de foto op in het bijzondere fotoboekje Monsters van de Peel (1958). Als ik het goed zie, plaatst Peels er bewust een eigen monster tegenover: de prachtige kop van een wolf. Overigens geen levend, maar opgezet exemplaar, zo vertelde zij zelf. Het interessante van deze duo-expositie is daarnaast ook gelegen in het feit dat de fotografe als een soort ontdekkingsreiziger in Coppens’ oeuvre is gedoken en daarin zowel bekende als bijna vergeten schatten heeft weten te vinden.
De ‘oerkracht’ die uit de foto’s spreekt
In zijn aansprekende inleiding bij de opening van de tentoonstelling zei theater- en televisiemaker en schrijver Wilfried de Jong dat hij vaak niet wist wie welke foto gemaakt heeft. Hij had het over de ‘oerkracht’ die uit de foto’s spreekt, hun tijdloosheid ook. Maar dat geldt naar mijn mening toch vooral voor de foto’s van Coppens.
De Jongs inleidende woorden zijn opgenomen in een aardig boekje dat bij gelegenheid van de expositie verscheen. Hier staan ook alle zevenenzestig foto’s in, zevenentwintig van Coppens. Peels maakte al haar foto’s gedurende haar Peel-reis. Zij is het uiteraard ook die voor het onmiskenbare eigentijdse element zorgt, onder meer door de foto met de titel ‘Dochter van Mohammed 2’.
Wat zou Martien Coppens zelf van deze tentoonstelling gevonden hebben? We zullen het natuurlijk nooit te weten komen, maar ik vermoed dat hij – mocht er een hiernamaals bestaan – op zijn minst tevreden zal zijn: blij om met deze expositie als het ware tot leven gewekt te worden en weer eens terecht in de belangstelling te staan. Met dank aan zijn Bredase collega.
De Mix Nederland ‘Aarde’ is een initiatief van de Stichting Beeldmix in samenwerking met NS, Pro Rail en Brabant-Collectie/Tilburg University. Tot en met 31 oktober 2023 te zien nabij centraal station Tilburg en op de campus van de universiteit.
Lees ook op Brabant Cultureel:
Wiesje Peels in het voetspoor van Martien Coppens
© Brabant Cultureel 2023