Tien kunstenaars bestormen in Lustwarande 2023 onder de titel ‘Eartheaters’ de hemel

De Oude Warande in Tilburg is tot en met zondag 22 oktober 2023 het decor voor Lustwarande 2023, een expositie van hedendaagse beelden. Onder de titel ‘Eartheaters’ tonen tien kunstenaars uit binnen- en buitenland in het sfeervolle sterrenbos hun creaties.

door Carina van der Walt (tekst & foto’s)

Tien jonge kunstenaars leveren afgeronde kunst bij ‘Eartheaters’ in de Tilburgse Oude Warande. Tot in de puntjes afgewerkt. De curatoren Chris Driessen en Isabel Andriessen heten hun kunstminnende publiek welkom in het Antropoceen. Daarin is de wereld en zijn atmosfeer snel aan het veranderen. Ondanks de titel ‘Eartheaters’ worden bezoekers gelukkig niet geconfronteerd met vergankelijkheid en maden die aan karkassen vreten. Nee. De mens zelf is een ‘earth eater’. Hij zit in zijn verstrengeling met de natuur gevangen in onomkeerbare processen van verandering. Toch strekt de toekomstvisie van deze verse hemelbestormers nog verder. Zij kijken naar de mens die na vele catastrofen deel is geworden van een gemeenschap in een parallel universum.

Niks is aan een toevallig ontstaan overgelaten

Opvallend is dat de meeste beelden in Lustwarande 2023 gemaakt zijn van materialen als aluminium, glas, polystyreen, gips, staal en rubber. Voor dit bos werken ze als het ware buitenaards. Alle kunstenaars beheersen hun materiaal volledig. Niks is aan een toevallig ontstaan overgelaten. Alhoewel. 

Met Sweet Expanse van Matea Bakula uit Utrecht wordt je als een honingbij naar de kleurigste bijdrage van deze tentoonstelling getrokken. Sweet Expanse is een pilaar die opgebouwd is uit drie op elkaar gestapelde glazen blokken. Hij glinstert in de zonnestralen die door de hoge en vale dennenboomstammen vallen. Maar waar kijk je naar? Wat ligt onder deze glazen oppervlakten? Als je dichterbij komt en goed focust zie je suggesties van een honingraat, amber klodders en druipende honing. Draai je je hoofd anders, dan zie je ook hoe de bomen in het glas reflecteren. Met bijenwas, polystyreen en gekarameliseerde suiker liet Bakula haar materiaal toe om al kronkelend uit te lopen en een eigen weg te vinden. Dat kon ze niet beheersen. Voor wie aandachtig kijkt, wordt Sweet Expanse misschien drie gecultiveerde bijenkorven, maar ook misschien een bosbrand of het hart van de zon. Is Bakula’s land van melk en honing al verwoest door aardopwarming? Of geniet zij nog van deze laatste honing uit het Antropoceen? Hoe dan ook, het is Bakula gelukt om het universum in te kaderen in een ode aan onze verbeelding.

De beelden van Jonathan van Doornum uit Zwolle zijn vaak gericht op communicatie. Voor de tentoonstelling ‘Eartheaters’ is dat niet anders. Ter ondersteuning van Faithful Folly vertelt hij: “Wanneer we in de toekomst moeten vluchten voor branden, overstromingen of droogte moeten we blijvend met elkaar kunnen communiceren. Coronatijd liet al zien hoe we massaal zijn overgestapt op digitale communicatie.” Van Doornum voorziet klimaatvluchtelingen in ons Antropoceen. Daarom zijn zendmasten die onzichtbaar boodschappen sturen en ontvangen, misschien naar een parallel universum, belangrijk voor hem. Faithful Folly ziet er in het bos industrieel uit. Het is gemaakt van onbewerkt aluminium met afwerkingen in magenta, een onnatuurlijke kleur.

Faithful Folly is een poëtische sculptuur, want ondanks het harde materiaal zie ik ook iets organisch in zijn ontwerp. Misschien een bloem met gekleurde stuifmeeldraden en een grote stamper. Maar je kunt het ook verwarren met een fietsenstalling waarbij vrolijke strikjes van pas komen. Kijk je verder omhoog, dan zie je de schuin naar boven gerichte zendmast, nota bene ook in magenta om tegen het bladerdak af te steken. Of om de digitale technologie waarnaar Van Doornum verwijst voor het menselijke oog esthetischer te maken.

Platte schalen gevuld met water en druppels olijfolie

Parijzenaar Léa de Cacqueray is met haar zevenentwintig jaar de jongste deelnemende kunstenaar aan ‘Eartheaters’. Haar werk prijkt op het tentoonstellingsboekje. De Fatum is Latijn, betekent ‘over het lot’ en verwijst naar soortelijke afbeeldingen van 2000 voor Christus waaruit de toekomst werd afgelezen. “Op het Franse eiland Corsica wordt vandaag nog een andersoortige toekomstvoorspelling gebruikt. Ze noemen het occhio”, vertelt De Cacqueray. “Ze gebruiken platte schalen, vullen die met water en druppelen drie druppels olijfolie in elke schaal. Als de olie mengt met het water, is het slecht nieuws voor de eigenaar van de schaal en komt er tegenspoed. Als de olie niet mengt met het water maar er bovenop blijft drijven, is het goed nieuws en wacht er voorspoed op de eigenaar.”

Dit verhaal vormt de achtergrond van De Fatum, haar driedelige installatie die is gemaakt uit gebogen metalen platen, plastic cilinders en buizen en rubberen pompjes. De Fatum hangt laag uit drie hoge bomen en ziet eruit als buitenaardse kroonkandelaren. Binnen handbereik is het moeilijk om niet in de zwarte pompjes te knijpen, maar gelukkig is dat ook de bedoeling van De Cacqueray. Want door het vlak van de olie en het water in de cilinders met de pompjes te manipuleren, voorspel je je eigen toekomst. Een sombere toekomst, want de olie en het water zijn door het mechanisme al gemengd. Het kan alleen maar slecht aflopen in dit Antropoceen.

Het roept ongemak en zelfs afgrijzen op

De enige twee kunstenaars die mensachtige vormen gebruiken in hun beelden voor ‘Eartheaters’ zijn de Italiaanse Giulia Cenci met equal minds (alone) en de Zuid-Koreaanse Yein Lee, die in Wenen woont en werkt, met Uncovered Sequence. Cenci’s assemblage met het raamwerk van een waarschijnlijk herwonnen autostoel en een half zilveren masker roept ongemak en zelfs afgrijzen op. Is hier iemand met een auto tegen een boom aan gebotst? Is hij of zij overleden, vertrokken naar een ander universum? Uit een groep die samen met mij bij equal minds arriveert roept iemand “Duchamp”. Een ander roept “ready made”. Het is niet de eerste keer dat Cenci deelneemt. In Lustwarande 2018 heette haar werk Fields, maar het hoogtepunt van haar carrière tot dusverre was waarschijnlijk de Biënnale van Venetië verleden jaar met dead dance.

Het mensachtige beeld van Lee ziet eruit alsof het uit zichzelf wegrent naar een andere wereld gevuld met witte geesten van gewezen mensen. De afwerking is prachtig parelmoerachtig. Er is veel beweging in deze fragiel ogende sculptuur. Uncovered Sequence is gemaakt van epoxy, polymeergips en gevonden voorwerpen zoals laadkabels van mobieltjes. Het suggereert een vlucht en metamorfose uit dit ondraaglijk geworden Antropoceen. Het benadrukt ook dat transformatie een belangrijk motief is in het werk van Lee. Ieder neemt een ‘fluïde positie’ in, wie blijft of vertrekt.

Als ontsnapping een gedachte is onder deze kunstenaars, dan is dat volledig te begrijpen. In de kunst van Lee, Cenci en Van Doornum zijn ze al vertrokken. De Cacqueray en Bakula wachten nog even gespannen af. Wordt onze aarde echt een onleefbaar inferno? Verdoemd zij de dag waarop de berkenbomen in brand staan. Verdoemd de dag waarop de modder van de vijver opdroogt in kommetjes die roepen om hemelwater. Verdoemd de dag waarop zelfs de eikenprocessierupsen in de Oude Warande geen heenkomen meer hebben.

In een eerdere versie van deze bespreking werden aluminium, glas, polystyreen, gips, staal en rubber ten onrechte als synthetisch materiaal aangeduid. Dat is gecorrigeerd.

Lustwarande 2023, Oude Warande Tilburg. ‘Eartheaters’.
Deelnemende kunstenaars: Leyla Aydoslu (DE), Matea Bakula (BA/NL), Olivia Bax (UK), Léa de Cacqueray (FR), Giulia Cenci (IT), Nicolas Deshayes (FR), Jonathan van Doornum (NL), Tiril Hasselknippe (NO), Jan Hüskes (DE) en Yein Lee (KR). Curatoren: Chris Driessen & Isabelle Andriessen. Tot en met zondag 22 oktober 2023. Voor tickets zie website.

www.lustwarande.org

Lees hier wat Brabant Cultureel eerder publiceerde over Lustwarande

© Brabant Cultureel 2023