Hoe laat je voelen dat zelfs het denken over slavernij goedwillende witte en zwarte mensen anno nu nog diep kan verdelen? De toneelgroepen Aluin en ‘Raymi Sambo Maakt’ hebben een doeltreffende vorm gevonden. Laat witte en zwarte acteurs samen een stuk maken over de afschaffing van de slavernij. ‘Ik zeg toch Sorry’ is de titel.
door Arnold Verplancke • scènefotografie > Sanne Peper
De zes acteurs proberen harmonieus te beginnen aan hun project: de afschaffing van de slavernij in de Nederlandse koloniën op 1 juli 1863. In hun script komen bijvoorbeeld zowel een slavenhouder voor die zich verzet tegen de vrijlating van de ‘zwarten’, als vrijgemaakte huisslavinnen die gruwelijk verhalen vertellen over hun meester en meesteres.
Kiezen tussen vrijheid en het recht op bezit
De verschillende opvattingen van anderhalve eeuw geleden komen sterk in beeld. Dennis Coenen krijgt alle ruimte om tijdens de feestelijkheden van 1863 het woord te voeren als professor Jan Ackersdijk en later als premier Thorbecke. Alle twee weten zij goed uit te leggen hoe lastig ze het hebben als liberaal: te moeten kiezen tussen enerzijds de vrijheid van zwarten die tenslotte toch ook mensen zijn en het recht op bezit, want de plantage-eigenaren verliezen wel eigendom, namelijk ‘hun’ slaven.
Bovendien zal ’s lands economie het ook zwaar te verduren krijgen. Want nu de bedrijven in de koloniën hun vrijwel gratis arbeidskrachten verliezen, zullen ze moeilijker overleven. Daarom wordt er een overgangstijd van tien jaar voorgesteld waarin de vrijgemaakte zwarte werknemers tegen een zeer laag loon bij hun huidige bazen ‘mogen’ doorwerken. Geen verplichting, maar laten we zeggen een wel heel dringend advies…
Soms zijn de redeneringen zo pijnlijk herkenbaar dat het lachen je op voorhand vergaat. Zeker als je de halve toespraken van de gezaghebbers afzet tegen het eerlijke relaas van een zwarte vrouw die toeziet hoe een zwarte baby door een witte meesteres onder water wordt gehouden om het huilen te laten stoppen, voorgoed. Of hoe ze wordt afgetuigd door haar bazin omdat de slavenhouder háár liever pakt dan zijn eigen vrouw.
Speelt een eigenlijk geschrapt stuk tekst
Maar Aluin en Raymi Sambo geven een interessante draai aan het stuk door de drie witte en drie zwarte acteurs het steeds meer oneens te laten worden over hun rollen. Een actrice speelt toch een eigenlijk geschrapt stuk tekst van een zwarte vrouw die de revolutie wil prediken. De zwarte acteurs gaan steeds vaker hun witte collega’s bevragen en onderbreken, Raymi Sambo voorop.
Ze schakelen moeiteloos tussen hun rollen in 1863 en hun rollen als acteurs nu. Om hun eigen opvattingen en pijn te verduidelijken, maar ook om de nog steeds sluimerende vooroordelen van hun witte collega’s bloot te leggen. Voor de goede toehoorder interessant om de pijnlijke nuances te beluisteren, maar voor iedereen zichtbaar dat zij nog steeds in twee werelden leven. De pijn is nog niet is verdwenen, maar de schaamte wordt nauwelijks meer gevoeld.
Vieren dat de slavernij is afgeschaft? Dat is iets voor blanken. Nakomelingen van de vrijgemaakte slachtoffers kunnen de slavernij alleen herdenken. En als ze dat voor de schijn gezamenlijk willen doen, dreigen ze in de beerput van het verleden te verzuipen.
Het concept is interessant
Samengevat: heel knap acteerwerk van alle zes de spelers die met humor schakelen tussen hun historische rollen en die van de steeds stuurlozer acteurs. Het concept is interessant met sterke en geloofwaardige teksten en een verrassende ‘rex ex machina’ tot slot om er nog een hoopvol eind aan te breien.
De voorstelling is afgelopen seizoen al gespeeld in diverse theaters en ook op Oerol. Ze heeft goede recensies gekregen en is door de jury van het Nederlands Theaterfestival gekozen als een van de beste kleine-zaalproducties. Daarom zal ze in september te zien zijn in Amsterdam in het kader van dat festival. In het najaar komt de voorstelling op een aantal plaatsen in onze provincie.
Toneelstuk: ‘Ik zeg toch Sorry’. Tekst: Erik Snel m.m.v. Ayden Carlo en Raymi Sambo. Regie: Victorine Plante. Uitvoerenden: Gabby Bakker, Dennis Coenen, Rochelle Deekman, Urmie Plein, Raymi Sambo, Nard Verdonschot, Nancy Masabe. Kostuums: Anouk van Schie. Gezien: Limburg Festival in Haelen, 17 augustus 2013.
‘Ik zeg toch Sorry’ is te zien:
20 september 2023 > Chassé Theater • Breda
7 november > Theater Speelhuis • Helmond
10 november > ’t Mozaiek • Wijchen
28 november > Theater de Blauwe Kei • Veghel
1 december > Schouwburg • Tilburg
Foto voorpagina > Urmie Plein schreeuwt om de revolutie, tegen de afspraak in. Foto > Nichon Glerum
raymisambomaakt.com/ik-zeg-toch-sorry
aluin.nl/voorstelling/ik-zeg-toch-sorry
© Brabant Cultureel 2023