De Bredase fotografe Wiesje Peels fietste zes weken in en rond de Peel. Dat deed zij met haar zelfgebouwde DOKAR, een donkere kamer op wielen, een paar analoge camera’s en een flinke lading zwart-wit filmrolletjes. In zekere zin trad Peels daarmee in het voetspoor van haar beroemde voorganger Martien Coppens. Een en ander leidt tot een bijzondere duo-expositie op twee locaties in Tilburg.
door Joep Eijkens
‘De Mix Nederland’ is de hoofdtitel van een twaalftal door stichting Beeldmix georganiseerde tentoonstellingen in de evenzovele provincies die Nederland telt. Voor elke tentoonstelling laat een hedendaagse Nederlandse fotograaf zich inspireren door een historische fotocollectie uit de desbetreffende provincie. Na Friesland, Zeeland, Flevoland, Drenthe, Zuid-Holland en Limburg, zijn binnenkort Groningen en Noord-Brabant aan de beurt. De Brabantse editie heeft als thema ‘Aarde’ en combineert het werk van Martien Coppens (1908-1986) met dat van de Bredase fotografe Wiesje Peels (1975). De duo-expositie is vanaf 1 september 2023 gratis te zien op het Centraal Station van Tilburg en op de campus van Tilburg University.
Zelfportret in 117 foto’s
Martien Coppens is de bekendste Brabantse fotograaf uit de vorige eeuw. Hij publiceerde zo’n zestig fotoboeken waaronder enkele die de Peel als onderwerp hadden, niet op de laatste plaats het landschap en de mensen die er woonden en werkten. In 1983 kocht de provincie Noord-Brabant een grote collectie van Coppens aan, honderdzeventien foto’s die de fotograaf zelf had geselecteerd uit zijn totale oeuvre. Ze werden op de eerste plaats tentoongesteld in het provinciehuis. En wel onder de mooie titel ‘Zelfportret in 117 foto’s’. De begeleidende catalogus – helaas geen boek maar een bescheiden brochure – vormde een inspiratiebron voor Wiesje Peels. Beter gezegd, één van de inspiratiebronnen. Want zij heeft talloze andere foto’s en fotoboeken van Coppens gezien, artikelen gelezen en interviews beluisterd in de archieven van het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam en van de Brabant-Collectie in de bibliotheek van Tilburg University.
Voordat ze de opdracht van de stichting Beeldmix aannam had de Bredase fotografe niet zo veel met Coppens. Dat veranderde toen zij op ontdekkingsreis ging in de eerder genoemde archieven. Ze vond het een ‘fantastische’ en ‘inspirerende‘ ervaring om daar als een soort curator te werk te gaan. Ze kreeg immers de vrijheid om uit Coppens’ omvangrijke oeuvre circa dertig foto’s te selecteren en daarmee ‘een nieuw verhaal van zijn beelden te maken’. Het zijn foto’s die haar op een of andere manier sterk aanspraken. En waarop ze dus kon ‘reageren’ met eigen werk.
Een grote fietstocht met een doka op wielen
Maar dat werk moest nog wel eerst gemaakt worden. Peels koos voor een opmerkelijke weg die overigens niet zomaar uit de lucht kwam vallen. Zo is ze al enkele jaren bezig met een persoonlijk familieproject waarbij ze analoog en in zwart-wit werkt. Daarnaast speelde ze al enige tijd met het idee om samen met haar partner, fotograaf Reinout van den Bergh, een grote fietstocht te maken met een doka op wielen, zodat onderweg gemaakte foto’s meteen ontwikkeld en afgedrukt konden worden. Dat idee kon nu in het kader van de Mix-opdracht uitgevoerd worden. Zeker, er was veel geld voor nodig maar het lukte haar om via het crowdfundingplatform ‘voordekunst’ de gewenste tienduizend euro bij elkaar te krijgen.
En zo trok Wiesje Peels begin mei met haar zelfgebouwde DOKAR naar Oost-Brabant om vervolgens zes weken rond te rijden en te fotograferen, met name in en rond de door Coppens zo vaak vereeuwigde Peel. Niet om te laten zien wat er allemaal veranderd is in de afgelopen halve eeuw, maar om een eigen beeld te geven aan de hand van foto’s van landschappen, mensen en dingen die ze onderweg tegenkwam of meemaakte. “Er zijn heel wat dingen aan de DOKAR kapot gegaan, maar iedereen hielp en zo heb ik ook verschillende mensen ontmoet die ik gefotografeerd heb. De DOKAR was een mooi middel om te verbinden, mensen te ontmoeten. Ook kinderen die het leuk vonden om te zien hoe foto’s gemaakt werden in de doka. Wat dat betreft, had het ook een educatief aspect.” Ze ziet de DOKAR niet op de laatste plaats als ‘een ode aan de analoge tijd én aan Martien Coppens en zijn grote vakmanschap’.
Peels heeft sterk het gevoel dat zij door haar fietstocht en analoge werk dichter bij de natuur en de aarde is gekomen, dichter bij zichzelf – ze heeft het over ‘aarden’ – en ook dichter bij werk en persoon van Martien Coppens.
Om terug te komen op ‘Zelfportret in 117 foto’s’ van Coppens: vormen jouw foto’s in dit project ook een soort zelfportret?
“Ja, maar dan wel hand in hand met Martien. Samen met hem heb ik in de spiegel gekeken.” Ze karakteriseert hem als ‘filosofisch’ en ‘spiritueel’. “Of beter: hij werkt met zijn ziel, heeft het altijd over zijn foto’s als zielenbeelden. Dat ervaar ik zelf ook zo. Ik zie hem als zielsverwant, dat had ik niet verwacht.”
Een raadselachtige, haast surrealistisch ogende foto
De officiële uitnodiging voor de opening van de Tilburgse duo-expositie wordt gedomineerd door een raadselachtige, haast surrealistisch ogende foto van twee blote benen, kennelijk behorend aan een vrouw die achterover op een stuk akkerland ligt. Een mooi, aards beeld van Wiesje Peels waarvoor haar dochter Trijntje Maria poseerde.
Je kunt je voorstellen dat Martien Coppens, bepaald geen frivole man, daar vreemd zo niet afkeurend van zou hebben opgekeken, als hij nog onder ons was. Op de expositie zal de kijker de foto van Coppens kunnen zien die Peels als inspiratiebron heeft gediend. Trouwens ook een foto van een dochter, Maria.
‘De Mix Nederland, Aarde’, van 1 september tot en met 31 oktober 2023. De duo-expositie opent op 1 september om 15.15 uur op centraal station Tilburg, om 16.30 in de kleine Foyer in gebouw Cobbenhagen (C 26) op de campus van Tilburg University, waar ook in de buitenlucht een deel van de tentoonstelling te zien zal zijn. Bij de expositie verschijnt een boekje met daarin een tekst van theater- en televisiemaker en schrijver Wilfried de Jong.
© Brabant Cultureel 2023