Filmer Leonard Retel Helmrich uit Tilburg is zaterdag 15 juli 2023 op drieënzestigjarige leeftijd overleden. Hij was een gelauwerde documentairemaker die vooral internationaal succes had met zijn driedelige serie De stand van de zon, Stand van de maan en Stand van de sterren. Zeven jaar geleden werd hij in Libanon getroffen door een acute hartstilstand waardoor hij ernstig gehandicapt raakte. Hij was daar om zijn film over vluchtelingen in dat land te monteren.
Zijn eerste grote productie was in 1990 een speelfilm, het Phoenix Mysterie. Later legde hij zich toe op documentaires waarvoor hij met name zijn inspiratie zocht in Indonesië, het land waar zijn familie haar wortels heeft. Daar volgde hij gedurende twaalf jaar drie generaties van een arme familie in Jakarta die probeert te overleven tegen het decor van politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. Hij observeerde als een ‘fly on the wall’ alle gebeurtenissen en bedacht daarvoor een techniek waardoor hij dicht op de personages kon filmen: de ‘single shot cinema’.
De opnamen in Indonesië resulteerden in een internationaal bekroonde trilogie, waarbij vooral het deel Stand van de sterren in de prijzen viel. Een hoogtepunt was in 2011 een award van het Sundance Film Festival, het grootste festival van onafhankelijke filmers in de Verenigde Staten waarin acteur Robert Redford een grote rol speelt. In 2004 won Retel Helmich ook al een prijs op het Sundance Film Festival. En voor twee van de drie delen van de trilogie sleepte hij de hoogste award van het IDFA filmfestival in de wacht.
De documentaire over Syrische vluchtelingen in Libanon, The Long Season, is voltooid door producent Pieter van Huystee en cameravrouw Ramia Suleiman. Deze productie kreeg op IDFA festival in 2017 de prijs voor de beste Nederlandse documentaire. Retel Helmrich was niet alleen filmer. Hij had ook zitting in de jury van de Academy Awards (Oscars) en gaf les op universiteiten als Harvard (Radcliffe Institute) en New York University (NYU). In 2018 ontving hij de onderscheiding Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Bij zijn producties werkte hij vaak samen met zijn zus Hetty Retel Helmrich met wie hij in 1989 productiemaatschappij Scarabee Films oprichtte.
De uitvaart van Leonard Retel Helmrich vindt in kleine kring plaats. Het is de bedoeling om binnen afzienbare tijd een herdenking te organiseren in een filmtheater. (en)
Lees ook op Brabant Cultureel:
Koninklijke onderscheiding voor filmmaker Leonard Retel Helmrich [2018]