Broers Schram maken sfeervol filmportret van dorpscultuur rond Acht van Chaam

column door JACE van de Ven

De broers Paul (35) en Jan-Willem (38) Schram maakten een sfeervol portret over niet zomaar een wielerronde: ‘De Acht’. Paul, eindredacteur bij 1 Vandaag en Jan-Willem filmer die gespecialiseerd is in muziekregistraties, komen beiden uit Chaam, maar wonen er al jaren niet meer. Hun grootvader en hun overgrootvader waren zelfs burgemeester van die plaats en hun vader wethouder.

Als kind maakten zij mee dat oud-wielrenners als Wim van Est en Rini Wagtmans op de dag van De Acht van Chaam bij hen in de tuin koffie zaten te drinken en zij hoorden vanaf ’s morgens vroeg al opwindende stemmen via de luidsprekers die aan de lantaarnpalen hingen. Die galmden het heroïsche wielerverhaal rond dat zich achter de heg afspeelde. Soms leek de stem even tot rust te komen, maar binnen de kortste keren trilde hij weer van emotie en enthousiasme. De stem van de microfonist aan de finish van De Acht van Chaam, die verslag deed van de wedstrijd, die beroemdheden aan het woord liet en luidkeels reclame maakte voor de sponsoren, die kopgroepen premies in het vooruitzicht stelde en renners met materiaalpech beklaagde: het geluid van De Acht van Chaam, dat is de oudste herinnering van Jan-Willem en Paul Schram aan het oudste profcriterium van Nederland, tevens de oudste internationale wielerwedstrijd van het land.

De eerste Acht van Chaam vond plaats op dinsdag 30 mei 1933. Het parcours had op de plattegrond de vorm van een 8, vandaar de naam. Er kwamen al meteen vijfentwintigduizend toeschouwers. Dat was zo een groot succes dat de wedstrijd sindsdien elk jaar werd gehouden, behalve tussen 1941 en 1946 vanwege de oorlog en daarna niet in 2020 en 2021 vanwege corona.

Zeven jaar geleden, bij moeder op bezoek in het voormalige burgemeestershuis van Chaam, vatten de broers Jan-Willem en Paul het plan op om een film over De Acht te maken. Hoe lang kan dit evenement nog doorgaan, vroegen zij zich af. Alles in de wereld gaat steeds meer om geld en er is geen grote industrie in de buurt van Chaam die De Acht kan sponsoren. Al het geld dat nodig is moet met kleine bedragen bij elkaar worden gebracht.

Wielercriterium behoort tot het Immaterieel Cultureel Erfgoed van Nederland

Dat deze gedachten niet alleen bij Jan-Willem en Paul leven, blijkt uit een artikel van Ad Pertijs in BN De Stem van 24 maart van dit jaar. Hij laat daarin Ellen de Roover, Gerben van Raak en Tjeerd Dudok aan het woord die constateren dat De Acht na twee jaar coronastilte aan vernieuwende impulsen toe is. Het bezoekersaantal loopt terug en het evenement met landelijke uitstraling dreigt een dorpsfeestje te worden. Vroeger kwamen er grote Tourvedetten en wielerkampioenen aan de start. Het absolute hoogtepunt was in 1968 toen honderdduizend mensen naar Chaam kwamen om Tourwinnaar Jan Janssen de wedstrijd te gaan zien winnen, maar Rini Wagtmans hem zagen kloppen in de sprint. Vanwege die rijke geschiedenis is De Acht van Chaam in 2014 als eerste en tot nu toe enige wielercriterium toegevoegd aan de Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland.

Om het voortbestaan van De Acht van Chaam een grotere kans te geven schreef de tot vicevoorzitter benoemde Dudok een plan van aanpak met acht speerpunten die de koers vooral meer toegankelijk moeten maken voor het publiek. In BN De Stem zegt hij: “Het belangrijkste is om niet langer entree te heffen. Een korter parkoers van 2,7 kilometer met de nodige terrassen en artiesten voor jong en oud, moet voor een verder aanzuigend effect zorgen.”

Maar terug naar de film. Jan-Willem en Paul besloten een documentaire te maken over de mensen die De Acht organiseren. Mede daardoor kwamen zij in aanmerking voor een subsidie voor het vastleggen van typische dorpscultuur. Die subsidie was hard nodig, want de financiering van de film is niet makkelijk. Dat is ook de reden dat ze er al zeven jaar mee bezig zijn. Zelf verdienen ze er niks aan en om de kosten onder controle te houden, doen ze zoveel mogelijk alles zelf.

Vrijwilligers zijn de echte helden van de Acht van Chaam

Thema’s die in hun film aan bod komen zijn: Uiteenvallend verenigingsleven, het wegvallen van oude vanzelfsprekendheden, het doorzettingsvermogen van mensen die zich ergens voor geven, de liefde voor de sport en de veerkracht van een dorp. Om te beginnen benaderden ze het Comité van De Acht van Chaam. “Dat zijn de werkelijke helden van de wielerronde”, legt Jan-Willem uit. Mart Verhees bijvoorbeeld. Hij is hoofd van de commissie parcours en curator van het Acht van Chaam Museum. En dan had je Theo van de Westelaken, mister Acht van Chaam, hij overleed enkele jaren geleden, maar we hebben hem nog live op film. Net als voorzitter Ad Kooijen. “Het zijn allemaal vrijwilligers, maar het werk dat ze doen beschouwen ze niet als vrijblijvend. Zo voelen ze het allemaal. Anders kon het ook niet”, verzekert Jan-Willem.

Wie de trailer van ‘De Acht’ bekijkt – en zeker hij of zij die de Acht van Chaam al eens heeft bezocht – wordt onmiddellijk geraakt door de sfeer die de broers Schram heel goed in beelden hebben weten te vangen. Dit is niet zomaar een koers, maar tevens een dorpsfeest waar elke inwoner van Chaam trots op is. Dat dit voor altijd zo moge blijven.

De film ‘De Acht’ duurt vijftig minuten, is geregisseerd door Jan-Willem en Paul Schram met medewerking van Frank van Osch die samen met Jan-Willem ook het camerawerk deed. Montage Susan Goldman en Sam Wolting, productie Frank van Osch en Matthijs Kösters. De Acht gaat begin september in première in café Het Chaamse Wapen. De Acht van Chaam van dit jaar wordt verreden op woensdag 26 juli en kent allerlei activiteiten rondom waaronder een optreden van dj Paul Elstak. Meer info over de film: vanosch.nl/docs/de-acht.

© Brabant Cultureel 2023