‘Het kraaienschip’ van Henk van Straten gaat net als zijn vorige roman over mannelijkheid in deze tijd waarin mannelijkheid niet meer zo op prijs wordt gesteld. De hoofdpersoon probeert zijn zoon te redden van zijn belagers door hem min of meer te ontvoeren naar Portugal. Maar wie moet hier worden gered?
door Peter van Vlerken
Er was een tijd dat de – met de nodige ironie – zelfbenoemde ‘beste schrijver van Eindhoven’ trots wist te melden dat hij kon leven van zijn pen. Behalve literaire boeken schreef Henk van Straten, want over hem hebben we het, columns en andere artikelen in kranten en tijdschriften, gaf hij af en toe schrijfles, en schopte het dankzij podcasts met vriend Theo Maassen en zijn deelname aan De Slimste Mens met zijn markante getatoeëerde lijf tot een enigszins bekende Nederlander.
Een mooi bestaan voor wie dat nastreeft, en welverdiend, want wat hij deed had doorgaans kwaliteit. Behalve dan dat hij er nogal vlug uit lag bij De Slimste Mens. Maar dat laatste was geen reden om te denken dat het weleens bergafwaarts zou gaan. Door omstandigheden die ik niet ken, maar wel kan vermoeden – bezuinigingen bij tijdschriften en kranten onder meer – deed het dat echter wel degelijk, hetgeen hem noodzaakte er een baantje bij te nemen. Als parttime bierbrouwer en in die hoedanigheid als begeleider van mensen ‘met een afstand tot de arbeidsmarkt’.
Wat betekent mannelijkheid nog in dit tijdsgewricht
Niks mis mee trouwens, zeker niet omdat de constante productie van romans en autobiografische non-fictie van Henk van Straten gelukkig is gebleven. Een tijdje geleden kondigde hij een aantal boeken aan waarin hij schrijvenderwijs wil onderzoeken wat mannelijkheid nog betekent in het huidige tijdsgewricht waarin mannelijk gedrag nogal gauw als grensoverschrijdend wordt beschouwd bij aanhangers van alles wat woke heet. En waarbij al even gauw naar de hakbijl van de definitieve uitsluiting wordt gegrepen. Over die hoogst actuele thematiek publiceerde hij drie jaar geleden al de roman Ernest Hemingway is gecanceld, net verschenen is Het kraaienschip.
Omdat ik best een fan ben van het werk van Henk van Straten zou ik graag zeggen dat ik het een goed boek vind, maar het lukt me niet dat uit mijn pen te krijgen. In Het kraaienschip – de titel is overigens fraai gevonden – draait het om dingen die inmiddels uit en te na bekend zijn van zijn werk. De sportschool, de opvoeding als alleenstaande vader van zijn zoons, de omgang met vrouwen, depressie en drugsgebruik zijn er een stuk of wat.
Walter dreigt het slachtoffer te worden van een wraakactie
Het verhaal dat hij eromheen heeft bedacht, gaat over de gescheiden gewichtheffer Walter wiens puberzoon Ben als lid van een ‘drill-gang’, een lange-messenbende, betrokken is bij een dodelijke steekpartij. Over actualiteit gesproken! Niet dat Ben zelf heeft gestoken, maar hij dreigt wel degelijk het slachtoffer te worden van een wraakactie van de tegenpartij. In een opwelling van mannelijke daadkracht besluit Walter zijn zoon in veiligheid te brengen door hem zo ongeveer te ontvoeren naar een afgelegen huisje in Portugal dat hij van een makker uit de sportschool mag betrekken.
Over actualiteit gesproken!
Al lezende dient zich al gauw de vraag aan wie hier eigenlijk ‘gered’ moet worden, zoon Ben of vader Walter. De laatste natuurlijk. Niet Ben, maar Walter is de loser. Hoe groter het zakelijke succes van zijn ex-vrouw, hoe groter het minderwaardigheidsgevoel van de werkloze Walter. Hij kampt bovendien met allerlei angstdemonen uit het verleden die veelal te maken hebben met zijn eigen vader en waarin verschillende overeenkomsten zitten met de manier waarop hij zijn eigen zoon opvoedt.
In de sportschool probeert hij nog wat van zijn bestaan te maken. Het oppompen van zijn lijf is te zien als een compensatie van zijn verlies aan mannelijkheid, maar is in feite ook een illustratie daarvan. Hoe sterker zijn spieren en hoe breder zijn tors worden, hoe meer hij geconfronteerd wordt met het onvermijdelijke verval van zijn lijf. Als veertiger is het gewoon niet vol te houden, dat ziet deze kwetsbare macho zelf ook wel in. Zelfs niet met een regelmatige testosteron-spuit in zijn kont.
Je gaat verlangen naar een verrassende wending
Hoe meer je als lezer vordert in het verhaal, de belevenissen volgt van vader en zoon in Portugal en de flashbacks bekijkt van de vader naar zijn eigen jeugd, hoe meer je gaat verlangen naar een verrassende wending. Jammer genoeg blijft Het kraaienschip hangen in de voorspelbaarheid rondom Walter, die de zwakke wegloper is die hij altijd al was, en Ben die juist groeit in zijn kracht. Misschien is het boek de moeite waard voor degenen die voor het eerst kennismaken met de wereld van Henk van Straten. Het is vlot geschreven en dat maakt het aantrekkelijk, maar wat mij betreft wat al te vlot. Het was kennelijk tijd voor een nieuw boek, heel mooi uitgegeven dat zeker, en het volgende staat alweer op stapel.
Tot slot nog een kleinigheid. In het boek heeft Van Straten het over herinneringen die Walter vergeten is. Niet om te zeiken over een zinnetje, maar kun je herinneringen eigenlijk wel vergeten? Hoe het ook zij, met Het kraaienschip doet hij zijn reputatie als ‘beste schrijver van Eindhoven’ geen eer aan.
Henk van Straten, Het Kraaienschip. Roman. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar 2023, 240 pp., ISBN 978903880663, pb., € 22,99.
Lees ook op Brabant Cultureel:
Witte man aan verwarring ten prooi in nieuwe roman van Henk van Straten [2020]
© Brabant Cultureel 2023