De Zwitserse Nicola Erni bezit een verzameling van ruim zesduizend topfoto’s. Zij koos daar tweehonderdveertig foto’s uit die de ontwikkeling laten zien van zowel de modefotografie als de veel lossere straatmodefotografie. Beide lijnen zijn met elkaar verweven in een aantrekkelijke zomerexpositie in Het Noordbrabants Museum.
door Henk van Weert
Wat is de beste fotografie? Het beeld dat tot in de puntjes is geregisseerd, met een krachtige, uitgekiende pose van het model en een compositie die volledig in balans is? De foto die aan alle kanten klopt. Of juist dat andere beeld, in het moment gemaakt, zonder zichtbaar plan, op straat of in de kroeg? Rauw, imperfect, de werkelijkheid in een duizendste van een seconde vastgelegd.
Expositie met een nogal bombastische titel
Het is natuurlijk een onmogelijke vraag, waar ook geen antwoord bij past, maar de gedachte bekruipt je wel voortdurend bij het bekijken van de expositie in Het Noordbrabants Museum die een nogal bombastische titel draagt: ‘A Personal View on High Fashion & Street Style. Photographs from the Nicola Erni Collection. 1930 to Now’. Dat personal slaat op Nicola Erni. Zij is de vrouw van de investeerder Marcel Erni, wiens vermogen op 2,5 miljard dollar wordt geschat. Zijn knipbeurs komt goed van pas, want ook topfotografie is big business.
Neem het klapstuk van de expositie, het bekende dubbelbeeld van Helmut Newton met de titel ‘Sie Kommen (Dressed and Naked)’. Dat zijn twee foto’s waarop telkens vier vrouwelijke modellen te zien zijn in een strenge, koele pose. Op de ene dragen zij keurige haute couture. Op de andere foto poseren diezelfde vrouwen op nagenoeg dezelfde wijze, maar nu onverbloemd naakt. Er zijn drie originele prints van dit dubbelbeeld in de handel. Nicola Erni bezit het werk dat nu in ’s-Hertogenbosch is te zien. Een ander setje is volgens artprice.com in 2019 in de VS verkocht voor 1,8 miljoen dollar.
De twee foto’s van de King of Kink – ook gratis op internet te vinden – zijn de blikvangers van de expositie, hoewel ze merkwaardig genoeg niet naast elkaar zijn opgehangen. De tentoonstelling opent met perfecte plaatjes. Fotografen als Irving Penn schiepen mooie, tijdloze beelden in zwart-wit. Klassieke modefotografie uit de jaren vijftig, die in bladen als Vogue en Harper’s Bazaar terecht kwamen.
Twee levende olifanten die aan de grond zijn vastgeketend
Met Richard Avedon kreeg de modefotografie al wat meer bizarre trekjes. Zijn ‘Dovima met olifanten’ is een foto waar je nog altijd lichtelijk verbijsterd naar kijkt. Het model poseert in een creatie van Dior gracieus tussen twee levende olifanten die in een circus met kettingen aan de grond zijn vastgeketend. In de jaren vijftig is volop geëxperimenteerd. Modefotografen namen hun modellen mee naar buiten. Zij lieten ze, vorstelijk gekleed, opgaan in het verkeer, zetten ze op struisvogels en fotografeerden ze achter de raampjes van treincoupés. In de jaren zestig werden de poses nog wat extremer. Van bovenaf gefotografeerd, van onderop, met gekke dingen voor gezichten. Voor het eerst kregen ook de modellen een identiteit. De magere, jongensachtige Twiggy zag er anders uit dan haar voorgangsters in de jaren vijftig.
Die hang naar het bijzondere bleef. De modefotografie ging voortdurend op zoek naar nieuwe horizonten. Naomi Campbell tandenpoetsend op een wc-pot, Linda Evangelista omgekeerd hangend aan een trap, Kate Moss met zeven Britse koninklijke wachten met berenmutsen op. Jim Lee schuwde de provocatie niet. Zijn model droeg een dure jas, maar had ook een geweer in de hand. De titel van de foto: Baader Meinhof.
De almaar voortschrijdende creatieve zoektocht van de modefotografen leidde in de jaren negentig tot een fotografie waarin het japonnetje ondergeschikt raakte aan de vrouw die het droeg. Ze werden supermodellen genoemd, Cindy Crawford, Naomi Campbell, Linda Evangelista, Claudia Schiffer. Die ontwikkeling is treffend verbeeld door Peter Lindbergh. Zijn foto toont zes stoeiende modellen op een strand, gehuld in witte shirts, die er niet toe doen.
Beelden van gewone mensen die aparte kleding dragen
Nicola Erni verweeft al die topfoto’s uit de echte modefotografie met beelden die door heel andere fotografen op straat zijn gemaakt van gewone mensen die aparte kleding dragen. De straat verandert via hun lenzen in een catwalk. De beelden van fotografen als Bill Cunningham,. Helen Levitt, Amy Arbus en Garry Winogrand zijn heel anders van insteek en toon dan de modefoto’s.
Waarom Erni deze foto’s heeft opgenomen in haar expositie wordt niet echt duidelijk. De vermenging van de genres komt nogal geforceerd over. De straatfotografen sneeuwen enigszins onder in het geweld van de Newtons, de Lindberghs en de Avedons en dat is jammer, want zij verdienen de aandacht. Waarom geen aparte, zelfstandige expositie gewijd aan straatfotografie met het accent op mode?
‘A Personal View on High Fashion & Street Style. Photographs from the Nicola Erni Collection. 1930 to Now’, tot en met 3 september 2023 in Het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch.
Foto voorpagina: deel van de expositie, met foto’s van Tyler Mitchell. Foto > Jan-Kees Steenman
© Brabant Cultureel 2023