Het Belgische Pelt, net over de grens bij Valkenswaard, is weer volledig in de ban van mensenfotografie. In het centrum hangen ruim twaalfhonderd foto’s. Het vierde internationale openluchtfestival ‘Lens op de Mens’ duurt de hele zomer en nodigt uit tot mensen kijken, en foto’s natuurlijk.
door Henk van Weert
Sinds het begin van de fotografie zijn er twee grote thema’s die nooit zullen verdwijnen. De natuur en de mens. Hoe onuitputtelijk de mens als inspiratiebron is, valt in Pelt goed te zien op het tweejaarlijks fotofestival. Er hangen in de openbare ruimte meer dan twaalfhonderd foto’s van mensen en die zijn allemaal verschillend. Omdat het telkens andere figuren zijn natuurlijk, maar ook in aanpak en uitwerking zijn de verschillen enorm.
Impressie van opbouw en locaties fotofestival Lens op de Mens. Beelden > website Lens op de Mens
Portretfotografie in zijn ware breedte
Er hangen prachtig uitgelichte beelden van mooie mensen, tegen zorgvuldig gekozen achtergronden, in de studio en daarbuiten, maar ook terloops genomen snapshots van mannen, vrouwen en kinderen die zijn gemaakt door fotografen die perfectie niet zo boeiend vinden. Rommelige beelden van campinggasten, half-abstracte foto’s, documentaire mensenfotografie. Pelt toont de portretfotografie in zijn ware breedte. Je ziet subtiel bewerkte gezichten in mooie kleurtinten, maar ook harde koppen in contrastrijk zwart-wit. Menselijke gestaltes die het hele beeld domineren, maar ook pietepeuterige anonieme figuren, die tegen een achtergrond geplakt lijken te zijn.
Hoe tegenstrijdig dat ook lijkt, juist in die laatste categorie merk je hoe belangrijk een mens in een foto is. Maak een foto van een tunnel met zicht op het licht aan het einde en het is bijna altijd een dooie, zielloze plaat. Maak dezelfde foto, maar zet iemand aan het einde in het licht en het beeld krijgt een ziel. Die foto leeft.
Een boer bespuit de ME met melk
Humor is dit jaar het secundaire thema. De overgrote meerderheid van de deelnemers heeft daar niet op gestuurd, maar niettemin zijn er kostelijke foto’s te zien. Ivan Put won in de fotowedstrijd die ‘Lens op de Mens’ vergezelt de Humour Award met een foto die hij maakte tijdens een boerenprotest. Een boer bespuit de ME met melk uit een speen van zijn koe.
Algeheel winnaar bij de professionals is een foto van de Amerikaanse Carrie Tomberlin van een heleboel mensen op een strand, die elkaar nauwelijks zien, omdat ze te druk zijn met het maken van selfies. Het is geen gewone foto, maar een zogenaamde ‘digital composit’, een beeld dat in Photoshop uit meerdere foto’s is opgebouwd. Makers van zulke creaties zijn doorgaans perfectionisten, maar Tomberlin maalt daar niet om. De schaduwen in het beeld kloppen namelijk van geen kanten.
Bijzonder is de foto van een andere prijswinnaar, de Duitser Manuel Armenis. Zijn beeld van een oude vrouw met een rollator en een hondje roept allerlei emoties op: van vertedering en mededogen tot een glimlach.
Hoe meer rotzooi, hoe groter de kans op een mooie foto
De organisatie van ‘Lens op de Mens’ schuift de Britse fotograaf Martin Parr als blikvanger van het festival naar voren. Hij mag in een aparte hoek van het festival exposeren en hij geeft op 23 september een lezing. Parr geldt in de documentaire fotografie als een topper die ervan houdt om de consumerende medemens op een bijzondere manier in beeld te brengen. Hij zei ooit: ‘Hoe meer rotzooi er is, hoe groter de kans dat er een mooie foto ontstaat.’ Dat citaat is geheel en al van toepassing op zijn bijdrage aan het festival.
Parr, die enkele jaren geleden in Museum Helmond exposeerde en daar toen ook het carnaval fotografeerde, toont een reeks foto’s van mensen in hun vrije tijd, op het strand, omringd door alle mogelijke troep. Plastic tasjes, emmertjes, schepjes, afval. De geportretteerden lijken er nauwelijks weet van te hebben. Hilarisch.
AI krijgt steeds meer grip op de bewerkingsprogramma’s
Het festival haakt ook in op actuele ontwikkelingen in de fotografie. Kunstmatige intelligentie (AI) begint een steeds grotere rol te spelen. AI krijgt bijvoorbeeld steeds meer grip op de fotobewerkingsprogramma’s. Adobe Photoshop is bezig met de introductie van een nieuw instrument in het programma, het zogenaamde generatief vullen. Als je een foto van een leeg weiland in Photoshop hebt staan en je wilt daar een koe in, dan hoef je binnenkort alleen maar het woordje ‘cow’ in een tekstregel te tikken. Adobe zoekt dan in een enorme voorraad foto’s naar een koe en AI zorgt ervoor dat de koe in een paar seconden in het weiland komt te staan, in het juiste formaat, op de juiste positie en in de juiste kleurbalans.
Door AI komt het einde van de fotografie in zicht, roepen de pessimisten. Je kunt er ook een nieuwe creatieve dimensie in zien, beweren de optimisten. En aan het eind overwint de technologie altijd. De Photoshop-truc met de koe is overigens allesbehalve een revolutie. Handmatig een element toevoegen aan een foto kan al heel lang. Je moest er wel een vaardige Photoshopper voor zijn. AI versimpelt het alleen.
Veel fundamenteler is dat er al foto’s gemaakt worden zonder dat er een camera en een fotograaf aan te pas komen. De computer produceert de foto, met dank aan AI. De festivalleiding haakt daarop in en plaatst een selectie echte foto’s van Press Photo Serbia tegenover onechte AI-beelden van de Finse fotograaf Antti Karppinen. Die foto’s hangen door elkaar heen in de Kloostertuin en de bezoeker mag proberen te achterhalen welke echte beelden zijn en welke door AI bij elkaar zijn gesprokkeld. En dat valt niet mee, zo aan het einde van een lange en boeiende wandeling door een dorp dat met dit fotofestival een waardig en aardig cultureel evenement aan het opbouwen is.
Internationaal Fotofestival Pelt ‘Lens op de Mens’ is tot 1 oktober 2023 gratis te bezoeken in het centrum van Pelt. Informatie, routeplan en aanvullende programmaonderdelen op:
© Brabant Cultureel 2023