In het Beleidskader Levendig Brabant heeft de provincie de grote lijnen uitgezet voor het cultuurbeleid tot 2030. Belangenorganisatie De Kunst van Brabant heeft voorzichtig instemmend gereageerd op de gekozen richting. Maar maakt zich zorgen over de sterke vermindering van het budget voor cultuur na 2024.
door Emmanuel Naaijkens
‘Beleidskader Levendig Brabant’ is de titel van het document waarin de provincie Noord-Brabant uiteenzet wat er in de periode tot 2030 zou moeten gebeuren op het gebied van cultuur, erfgoed, sport en vrije tijd. Cultuur is dus geen op zichzelf staand beleidsterrein, maar moet dat delen met andere sectoren. Dat is nog een erfenis van het rechtse college van GS dat tussen mei 2020 en mei 2021 de provincie bestuurde en waarvan Forum voor Democratie en Lokaal Brabant deel uitmaakten. In die korte, onstuimige regeerperiode werd besloten om kunst en cultuur beleidsmatig samen te voegen met erfgoed, sport en vrije tijd. Want waarom moest die vermaledijde kunstsector, die in de ogen van Forum voor Democratie er toch alleen maar is voor de elite, een eigen beleid hebben?
Met het aantreden van het nieuwe college van GS (VVD, CDA, GroenLinks, D66, PvdA) in juli 2021, op de puinhopen van rechts, is die samenvoeging niet teruggedraaid. De Kunst van Brabant, belangenorganisatie van de cultuursector met meer dan tweehonderd leden, was op zijn zachtst gezegd niet bepaald gelukkig dat kunst en cultuur door het rechtse college onder het tapijt waren geveegd, maar heeft zich er nu bij neergelegd dat er geen op zichzelf staand cultuurbeleid meer is. Voorzitter Ap de Vries en bestuurslid Ad van Rosmalen tellen ook hun zegeningen.
Volwaardig
“Het is voor het eerst dat de intrinsieke waarde van kunst en cultuur wordt erkend. In het beleidskader is daar een omschrijving over opgenomen. Wat ons wel zorgen baart is dat er kennelijk niet het besef is dat kunst en cultuur meer betekenen dan dat ze een bijdrage leveren aan de beleving van de Brabanders”, zegt De Vries [zie kader].
Eindelijk erkenning van de intrinsieke waarde van kunst en cultuur
De cultuursector is bereid een aandeel te leveren in het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken, maar dat moet dan wel op basis van gelijkwaardigheid. Dus niet als franje, maar met een volwaardige inbreng. Wat de cultuursector te bieden heeft? Verbeeldingskracht, creativiteit, inspiratie, ontwerpkracht en het vermogen om (denk)processen vanuit hele andere invalshoeken te benaderen. Want waarom zou je daar (vaak dure) consultants voor inhuren terwijl er zoveel creatieve geesten rondlopen in Brabant? Uiteraard wel tegen een faire beloning, want daar ontbreekt het nogal eens aan.
De Kunst van Brabant voelt zich in ieder geval serieus genomen door de huidige gedeputeerde Stijn Smeulders (cultuur, erfgoed, sport en vrijetijd). “We hebben verschillende keren met hem overlegd over het beleidskader. Hij weet goed wat er speelt, we vonden bij hem een luisterend oor. Dat was in het verleden wel anders.”
De Kunst van Brabant kan zich goed vinden in de ambitie in het beleidskader: ‘(…) de aanbodagenda in 2030 zodanig gevuld te hebben dat er voor alle Brabanders wat te beleven is en om Brabant aantrekkelijk te laten zijn voor bewoners, bezoekers en bedrijven, met aandacht voor jongeren’.
Er is echter een grote ‘maar’, en dat is het beschikbare budget. Want de cultuursector moet, evenals erfgoed, na 2024 flink inleveren. Dat is overigens al twee jaar geleden naar buiten gekomen, maar nu die datum met rasse schreden nadert, nemen de zorgen toe.
Zeven
Want wat het beleidskader ondanks alle ambities ook duidelijk maakt, is dat de provincie een terugtrekkende beweging maakt. Zij legt de bal nu meer neer bij organisaties en gemeenten en rijk. Noord-Brabant stond landelijk gezien toch al niet bekend als een provincie die kunst en cultuur ruimhartig ondersteunt. Gelet op de omvang van de economie en bevolking zou Noord-Brabant, na Noord- en Zuid-Holland, op de derde plaats moeten staan. In werkelijkheid staat Brabant op plek zeven.
Provinciale verkiezingen in maart beslissend voor omvang van bezuinigingen
Een van de redenen om op cultuur en erfgoed te bezuinigen, is dat de provincie minder te besteden heeft. Dankzij de lucratieve verkoop van energiemaatschappij Essent in 2009 zat de provincie jarenlang goed in de slappe was en was er ook voor cultuur en erfgoed meer geld beschikbaar. Maar dat fonds van Essent-gelden loopt op zijn eind. In het beleidskader staat daarom dat de provincie in de periode tot 2030 anders wil gaan subsidiëren. Meer financiële steun voor (kortlopende) programma’s, ten koste van structurele subsidies.
Bezuinigingen
Het is gissen voor De Kunst van Brabant wat de gevolgen zijn van deze koerswijziging. Krijgen organisaties als KunstLoc Brabant en het Brabant C-fonds straks minder geld? Gaat er meer rechtstreeks naar de cultuurmakers? En wat gebeurt er met de financiering van philharmonie zuidnederland? Het klassieke orkest krijgt nu anderhalf miljoen euro per jaar, maar dat is incidentele financiering en het geld wordt niet onttrokken aan het beschikbare budget voor kunst en cultuur. Als dat straks wel het geval is dan wordt de spoeling voor de hele sector alleen maar dunner. Een budget dat bovendien wordt uitgehold doordat er geen inflatiecorrectie plaatsvindt. Bij de huidige tien procent geldontwaarding is dat een flinke slok op de borrel.
De getallen op een rij (in miljoenen euro’s):
Hieruit blijkt dat er dit jaar nog een forse verhoging is voorzien, maar het jaar erna zet een stevige daling in en vanaf 2025 is er jaarlijks nog maar 18,3 miljoen euro beschikbaar. Voor de sector erfgoed zijn de gevolgen nog ingrijpender.
Verwachting
Hoe de toekomst eruit gaat zien hangt af van de uitslag van de verkiezingen voor Provinciale Staten op 15 maart aanstaande. De verwachting is dat de huidige zetelverdeling flink op de schop gaat. Het is niet ondenkbaar dat er na de onderhandelingen over een nieuw bestuursakkoord een college van Gedeputeerde Staten aantreedt dat minder hart heeft voor cultuur en erfgoed. Het beleidskader, dat in februari door de huidige Provinciale Staten wordt vastgesteld, geeft alleen de grote lijnen aan. De concrete invulling is in handen van politici die na 15 maart aantreden en na de provinciale verkiezingen in 2027.
De Kunst van Brabant vreest ook dat door op provinciaal niveau te bezuinigen op uitgaven voor kunst en cultuur minder Brabantse instellingen en projecten in aanmerking komen voor landelijke subsidie. De afgelopen jaren was Noord-Brabant daar juist zeer succesvol in en werden meer aanvragen dan ooit landelijk gehonoreerd. Omdat de provincie meefinancierde.
Aandacht vraagt De Kunst van Brabant verder voor de financiële gevolgen van de covidpandemie die de cultuursector keihard heeft geraakt. In het bijzonder de makers die als zzp’er de kost moeten verdienen. Bovendien worden instellingen nu geconfronteerd met extreme energielasten.
De intrinsieke waarde van cultuur
“De intrinsieke waarde van cultuur gaat over de waarde die de sector uniek maakt en onderscheidt van andere sectoren. Dus dat gaat over het vermogen tot creatieve verbeelding en de betekenis ervan voor mensen. In kunst en cultuur draait het niet alleen om de herkenning van het bekende, maar juist ook om het verkennen van het onbekende, het verlegt grenzen en verruimt de horizon van het publiek. De intrinsieke waarde bij het publiek gaat over persoonlijke, subjectieve ervaringen van individuen. Waarom mensen muziek luisteren, een boek lezen of een film, voorstelling of museum bezoeken; men zoekt vermaak, wil geboeid raken, heeft behoefte aan reflectie, verstilling, wil meegenomen worden in een andere wereld, heeft behoefte aan verrassing of verwondering, enzovoorts.”
Bron: Citaat uit Beleidskader Levendig Brabant 2030
Lees ook op Brabant Cultureel:
Dit staat op het spel door bezuinigen op cultuur in Noord-Brabant [2020]
Nieuwe strategie werkt: meer rijkssubsidie voor cultuur in Brabant [2020]
Brabant hecht ontstellend weinig waarde aan kunst en cultuur [2021]
© Brabant Cultureel 2023
Reacties (1)