Het eeuwige licht gevangen in Krona

door Arnold Verplancke (tekst en foto’s, tenzij anders vermeld)

Ik kan er niets aan doen. Als ik in Krona rond loop, het vroegere museum voor Religieuze Kunst in Uden, en de nieuwe tentoonstelling met al die moderne lichtobjecten bewonder, schiet mij onwillekeurig toch de opbeurende tekst te binnen: ‘En het eeuwige licht verlichte hen.’ Die is natuurlijk afkomstig uit de requiemmis en past goed bij de religieuze topstukken die zijn opgenomen in de expositie In het LICHT.

Vlak voor kerstmis is deze tentoonstelling begonnen en ze blijft nog te zien in de donkere maanden tot en met 9 april 2023. Bij binnenkomst in de entreehal zet de Black and yellow double polyhedron lamp van de Deense kunstenaar Olafur Eliasson al de toon. Zijn werk creëert lichtweerkaatsingen op de intieme wanden die doen denken aan een goudgeel universum.

In de Abdijvleugel is recent werk van Jan van Duijnhoven te vinden, maar bijvoorbeeld ook uit de eigen collectie van Krona een Laatste Oordeel uit ongeveer 1500 waarop Christus op een regenboog gezeten de zondaars naar de gapende muil van de hel verwijst. Het nuttige en instructieve boekje bij de tentoonstelling legt volop verbindingen tussen het licht als oerbeginsel en de spirituele aspecten ervan, door alle culturen en tijdvakken heen.

Wie de trap afdaalt naar de benedenzaal kijkt verbaasd naar de weerspiegelingen op de wand van alle glinsterende edelstenen, stukjes spiegel en glas op de grond. De Installatie die Susan Drummen maakte met al dat kitscherige blingbling zorgt voor een mooi lichtspel. Op de foto is links haar werk te zien, in het midden de Broken Circle van David Nuur uit 2011 en rechts China Dreams van Jin Wang.

Cosmic Call

Intrigerend zijn de neon ellipsen van Shezad Dawood, Elliptical Variations III, maar echt stil word ik van Cosmic Call van Gabriël Lester. Als er een bankje staat, zou ik zeggen: ga zitten en geniet van alle kleurige gedaanteveranderingen. Het werk bestaat kennelijk uit door grove ledlichtjes ‘gepixelde’ videobeelden van sterrenwolken en planeten, die overigens met de computer zijn gemaakt. Maar vergeet de techniek, zou ik zeggen, en geniet van kunst die het eeuwige en oneindige imiteert.

In de schatkamer beneden pronkt in de wandkijkdozen een van de topstukken van deze tentoonstelling: het met parels bezette Hezilo kruis uit 1079, uitgeleend door het Dommuseum in Hildesheim. Het zou een fragment herbergen van de lans waarmee Jezus aan het kruis werd doorboord.

Vlak daarbij is ook nog een vergulde Handreliek van de heilige Paulus te vinden van rond 1500 en een Armreliek van de heilige Felicitas uit 1250, waarin het bot nog zichtbaar is. Relieken speelden voor katholieken eeuwenlang een belangrijke rol in het kerkelijke leven, of het nu stukjes bot, kleding of houten splinters van het kruis waren. Deze twee relieken zijn uitgeleend door de Domkammer in Münster.

Bij de opening van de tentoonstelling werd een omgekeerde regenboog van de kunstenaar Berndnaut Smilde geprojecteerd. Zeer toepasselijk, zouden de Franciscanen van mijn vroegere HBS hebben gezegd. De regenboog staat in de bijbel immers voor de belofte van God aan Noach: nooit meer zo’n zondvloed. Laten we hopen dat die belofte nog geldt, nu met de stijging van de zeespiegel.

Antwerpen

De titel In het LICHT doet me denken aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (KMSKA). Niet alleen omdat daar God is te zien als een kleurrijk licht als hij Adam en Eva wegjaagt uit het paradijs, op een beroemd schilderij van James Ensor. Ook omdat de nieuwe delen van dat museum, dat elf jaar gesloten is geweest wegens renovatie en nieuwbouw, hagelwitte bijna lichtgevende wanden kennen. Dit in tegenstelling tot de oude zalen die juist in de oorspronkelijke rode en groene kleuren van eind negentiende eeuw zijn teruggebracht.

De nieuwbouw breidt het museum met maar liefst veertig procent uit. Dan kon doordat het oude gebouw eigenlijk een rechthoek was met een grote binnenruimte, weliswaar vol gezet met zaaltjes en werkruimtes. Die zijn volgens een plan van het Rotterdamse architectenbureau KAAN weggehaald en midden in de oudbouw hebben zij letterlijk een nieuw museum voor moderne kunst laten zakken. Inbreiden noemen ze dat. Totale kosten van de nieuwbouw en renovatie (inclusief verwijderen van asbest) honderd miljoen euro.

Smarten

De beroemde Rubens- en Van Dyckzalen zijn natuurlijk in de oudbouw te vinden. Maar terecht zijn de oude en nieuwe kunst niet streng gescheiden. In de zalen vol topstukken van eeuwen geleden staat bijvoorbeeld ook Schmerzensmann I (Man van Smarten) van Berlinde De Bruyckere. Geen onbekende kunstenares voor wie bijvoorbeeld De Pont in Tilburg wel eens bezoekt. Een uitgedroogd lichaam hangt afschrikwekkend aan een paal. In tegenstelling tot de veel nettere Jezus aan het kruis op een wand vlakbij. Een kennis van mij reageerde dat hij die vermenging van oud en nieuw maar niks vond. Ik wel dus.

Het KMSKA herbergt van oudsher de grootste collecties werken van James Ensor en Rik Wouters. Je ontdekt daarin altijd weer iets nieuws. Zo maakte Ensor me vrolijk met het schilderij Christus en de critici dat ik nog niet van hem kende. In de nieuwbouw zag ik ook een schilderij van Albert Servaes uit 1910 dat me weer aan Krona in Uden deed denken: De Berechting, ofwel het sacrament van de ziekenzalving.

Heel bijzonder in de nieuwbouw is ook de Stairway to Heaven, een strak witte trap die van de begane grond naar de bovenste verdieping leidt, achttien meter hoog en 103 treden. Natuurlijk is er ook een lift, maar ik heb de stairway genomen, al was het alleen maar om mijn cardioloog een plezier te doen.

Precolumbiaans

Zo rond Nieuwjaar ben ik in Antwerpen ook het Museum aan de Stroom (MAS) nog even binnen gelopen. Daar belandde ik bij de collectie Precolumbiaanse kunst die Paul en Dora Janssen-Arts aan de overheid hebben geschonken. Prachtige sierraden, maskers en beelden van vele honderden jaren oud uit Midden- en Zuid-Amerika laten zien hoe ontwikkeld de mensen daar waren voordat de Europeanen er voet aan wal zetten.

De bezoeken aan de Antwerpse musea maakten overigens deel uit van een meerdaagse excursie, georganiseerd door het gespecialiseerde reisbureau Musico. Op het programma stonden ook vier concerten en de opera Ernani van Verdi. De trip sloot af met een concert in de protestantse dorpskerk van Driewegen in Zeeland, waar Musico sinds kort is gevestigd. Daar speelden drie jonge musici werk uit de renaissance en de vroegbarok. Prachtig om het nieuwe jaar stemmig mee in te glijden.

www.museumkrona.nl

kmska.be
mas.be

musico.nl

© Brabant Cultureel 2023