Museum ’t Oude Slot in Veldhoven beschikt over een grote collectie volksprenten uit de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw. Op uitnodiging liet een aantal beeldend kunstenaars zich hierdoor inspireren om eigentijdse grafiek te maken. De expositie ‘De prent. Sleutel voor eigentijdse grafiek’ toont een grote variatie aan toepassingen van oude prenten, maar ook een grote diversiteit aan hedendaagse grafische kunst.
door Irma van Bommel
Bij het bezoeken van de expositie ‘De prent. Sleutel voor eigentijdse grafiek’ valt direct de grote diversiteit in technieken, stijlen en toepassingen op. Die verscheidenheid dwingt je als bezoeker om telkens de tweetallen te bekijken die bij elkaar horen, links de oude prent, rechts het werk dat daarop is geïnspireerd. In de catalogus die bij de expositie verscheen, worden deze tweetallen op dezelfde manier weergegeven.
Begeleidende teksten in de expositie en in het boek maken steeds duidelijk waarom de hedendaagse kunstenaar juist voor die ene prent koos. De redenen die de keuze bepaalden lopen sterk uiteen. De ene keer was het de voorstelling die aansprak, de andere keer het achterliggende verhaal of de functie van het historische drukwerk. Leuk om op deze manier de rijkdom van de collectie onder de aandacht te brengen en tevens een podium te bieden aan hedendaags grafiek. Frank van Oortmerssen, die jarenlang interim directeur was en nu nog als conservator aan het museum is verbonden, zegt in het voorwoord in de catalogus: ‘In het heden geven deze prenten een fascinerende en brede inkijk in het verleden. Niet verwonderlijk dat steeds meer kunstenaars oude prenten ontdekken als onuitputtelijke bron van inspiratie.’
Grafiekplatform
Eerder, in 2018, was al een dergelijke expositie is zien. Dat was toen een samenwerkingsproject met Brabantse beeldend kunstenaars die zich (voor de gelegenheid?) hadden verenigd in ‘In den Witten Handschoen’. Nu is samenwerking gezocht met het landelijke Grafiekplatform, een voortzetting in 2019 van de in 1993 opgerichte Vereniging voor Originele Grafiek (VOG). Brabantse kunstenaars zijn in dit platform goed vertegenwoordigd. Maar liefst 38 van de ongeveer tweehonderd leden deden mee aan de expositie. Voorzitter van het platform, Iris van Lavieren, legt uit dat de prentencollectie als sleutel diende voor eigentijdse grafiek.
Waar in de expositie bij de oude prenten tekstbordjes hangen met informatie over datering en techniek, is deze in het boek achterwege gelaten. Wel staat het inventarisnummer vermeld waarmee de informatie in de catalogus op de website van het museum kan worden teruggevonden. Maar het is nogal omslachtig om dit zo bij alle prenten op te zoeken. Ook jammer dat in het boek de afmetingen van de oude prenten niet staan vermeld, zodat je geen idee hebt hoe het recente werk zich verhoudt tot de oude prent.
Aansluiten
De meeste beeldend kunstenaars kozen een prent die op de een of andere manier aansluit bij het werk dat zij al maakten. Hilda Boer koos een negentiende-eeuwse prent met vissen omdat zij zich de laatste jaren met dat onderwerp bezighoudt. Zo maakte ze fantasievissen in sjabloondruk op handgeschept Japans papier.
Alle dubbele pagina’s uit de catalogus De prent. Sleutel voor eigentijdse grafiek zijn aanklikbaar en openen groter in een apart venster. Met dank aan Floor Boissevain.
Helma Veugen kiest al jaren De Peel als inspiratie voor haar werk. Een oude prent van De Peel heeft ze in de collectie niet gevonden, maar wel een prent met paard-en-wagens die bij haar associaties opriep met paard-en-wagens die in De Peel plaggen turf vervoerden. Daarop geïnspireerd maakte zij een litho.
Jacomijn den Engelsen liet zich inspireren door het komische, negentiende-eeuwse stripverhaal ‘Jan de Wasser’ die allerlei ‘vrouwentaken’ uitvoert. Zij richtte haar aandacht op de handen en maakte daar een houtsnede van.
Mangrove
Behalve volksprenten die tot lering en vermaak dienden, bevat de collectie ook schoolplaten, religieuze prenten, spellen en plakkaten. Karin Schreppers maakte een linoleumsnede van boomvormen geïnspireerd op een schoolplaat uit 1930 met een voorstelling van een mangrove. Leonie van Santvoort koos een schoolplaat van ‘gele Lis, haver en spelt’ ter inspiratie voor haar voorstelling van een tulp, uitgevoerd in verschillende vormen van hoogdruktechniek.
Voor Sarah van Rossem was de prent ‘Het schaap en zijn nut’ aanleiding om de maakbaarheid van het landschap – door de inzet van schapen voor begrazing – te visualiseren. Voor haar schaap van gras paste zij een combinatie toe van verschillende druktechnieken: natuurdruk, sjabloondruk en blinddruk.
Rolf Maas liet zich inspireren door plakkaten met waarschuwingen voor bijvoorbeeld varkenspest en rotkreupel. Dat zijn houtsneden uit 1939 en 1944. Hij gebruikte dezelfde opmaak, maar nu als bewustwordingsproces voor scheldwoorden. Hilarisch! Hij staat dan ook voor de klas, waar dit soort taalgebruik ‘gewoon’ is.
Francine Steegs liet zich inspireren door een houtsnede van de heilige Drie-eenheid. Het gaat in dit geval om een nieuwe afdruk van het originele drukblok. Steegs maakte een zeefdruk/monotype van drie gezichten naar het portret van een Afrikaanse man van Jan Mostaert (1525). Op poëtische wijze verbeeldt zij zo existentiële vragen als ‘Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? Wat is mijn ziel en wat zijn mijn dromen en idealen?’
‘De prent. Sleutel voor eigentijdse grafiek’, tot en met 12 maart 2023 in Museum ’t Oude Slot in Veldhoven.
Bezoekers van de expositie kunnen een stem uitbrengen voor de publieksprijs.
Catalogus ‘De prent. Sleutel voor eigentijdse grafiek’, met teksten van Iris van Lavieren. Veldhoven: Museum ’t Oude Slot 2022, 112 pp., ISBN 978-90-90364032, pb., € 15,00.
Lees over de 2018-versie van deze expositie:
Museum ’t Oude Slot toont actuele beeldtaal als reactie op oude volksprenten
© Brabant Cultureel 2022