Als Godfried Bomans in 1940 zijn veelgelezen verhaal ‘Erik of het klein insectenboek’ schrijft, draagt het jongetje in bed nog een hansop. Nu in de familievoorstelling van Het Nationale Theater een stoer spidermanpak. Maar ook hij krimpt tot hij zo klein is dat hij in de insectenwereld kan rondlopen, in een kleurrijk speels toneelstuk voor jong en oud.
door Arnold Verplancke • scènefoto’s > Phile Deprez
De kerstvakantie is een tijd voor familievoorstellingen. Het Nationale Theater uit Den Haag maakt een rondreis langs theaters met de productie Erik of het klein insectenboek, geschikt voor iedereen vanaf acht jaar. Kinderen zullen verbaasd kijken naar al die bonte kostuums waarin de insecten verschijnen en de wondere wereld waarin zij proberen te overleven. Ouders en grootouders niet minder, maar die kunnen ook lachen om de dubbele bodems, de verwijzingen naar de actualiteit en ook om de overeenkomsten en verschillen met het boek van Bomans. Dat stond in 2013 nog centraal tijdens Nederland Leest.
Mensenbeestje
Het jongetje Erik is hevig geïnteresseerd in insecten. Billy de Walle speelt hem leuk, met de afwerende gebaren en eigenwijze reacties naar zijn bezorgde moeder. Dat de televisie tegen hem praat, vindt hij maar heel gewoon. Het geprojecteerde grasveld op de achterwand groeit enorm als hij ineenschrompelt tot een klein mensenbeestje. De grashalmen reiken tot in de hemel. En dan begint hij insecten tegen te komen.
Het Nationale Theater laat ze uitbeelden door zowel dansers van de Illusionary Rockaz Company (IRC), die verrassen met acrobatische toeren, als door spelers in fantasierijke kostuums. Sommigen zijn aardig tegen Erik, anderen afwerend of boosaardig, maar iedereen is nieuwsgierig naar dit onbekende insect. Veel van de ontmoetingen zijn rechtstreeks afkomstig uit het verhaal van Bomans. Zoals met meneer Rups die overleden lijkt, maar blijkt veranderd in een pop en later in een mooie vlinder. En de doodgravertjes en mestkevers die maar hopen dat iemand dood is.
Maar het verhaal is zeer geactualiseerd in de teksten van Jibbe Willems. De insecten leven vaak tussen weggegooid afval of op vieze drollenveldjes. Ze worden bedreigd door pesticiden en asfaltering van hun leefgebied. Er zijn daardoor veel ‘vluchtedingen’ (met een d) en ook Erik voelt zich een ‘vluchteding’ die op zoek gaat naar een plek in een overvol opvanghuis. De jongen belandt op een rave; er is rap te horen. Een eendagsvlieg zoekt alleen maar genot en raakt in de wolken van stuifmeel van een papaver.
Boodschap
Mensen blijken geen populaire soort in de insectenwereld, omdat zij wespen vangen in stroperige vloeistof, muggen elektrocuteren, noem maar op. Na de pauze vormt zich zelfs een demonstratie met borden als ‘Ik eet geen plastic’ en ‘Ik ben nuttig’. Maar alles blijft vooral vrolijk van toon en uiteindelijk komt de boodschap wel over dat we lief moeten zijn voor de insecten en de wereld om ons heen en dat iedereen daar aan kan bijdragen. Of zoals het klinkt: ‘Als niemand begint, eindigen we allemaal.’
Vooraf het boekje van Bomans lezen is volstrekt niet nodig. De voorstelling in de regie van Noël Fischer en kostuumontwerper Sacha Zwiers staat helemaal op zichzelf. Ik kon het toch niet laten en sloeg het Prisma pocketje open dat ik op mijn vijftiende las. Nog in de oude spelling en met zinnen en humoristische tussenzinnen die je zo uit de mond van Godfried Bomans (1913-1971) zelf hoort rollen als je hem nog hebt meegemaakt. Nostalgisch om de oorspronkelijke versie te lezen en daarna open te staan voor de eigentijdse variant. Ook Bomans zou hebben genoten, las ik ergens. Dat denk ik ook wel.
Het stuk is in Eindhoven, Breda en Tilburg te zien, maar nu eerst tot de jaarwisseling in de Stadsschouwburg van Utrecht. Daar zijn binnen ook allerlei speelplekken ingericht waar veel over de insectenwereld valt te ontdekken. Dat zal later ook in Den Haag gebeuren. In de Noord-Brabantse schouwburgen niet, maar daar zijn wel de kleine speelse insectenboekjes te krijgen bij de voorstellingen. Het geheel duurt twee uur, inclusief pauze.
‘Erik of het klein insectenboek’, door Het Nationale Theater. Regie Noël Fischer. Tekst Jibbe Willems. Kostuums Sacha Zwiers. Choreografie Shailesh Bahoran. Spel André Dongelmans, Billy de Walle, Emma Vermeulen, Esther Scheldwacht, Hein van der Heijden, Soumaya Ahouaoui. Dansers van IRC. Gezien: première Utrecht 22 december 2022.
Vrijdag 27 januari 2023 is het Chassé Theater Breda; vrijdag 3 maart Parktheater Eindhoven; zondag 5 maart Schouwburg Tilburg.
© Brabant Cultureel 2022
Wat een mooie uiteenzetting van deze theatervoorstelling, voorzien van prachtige foto’s. We gaan de voorstelling in Eindhoven zeker zien.