Theater Oostpool bewerkte de bestseller ‘De Bananengeneratie’ tot een aansprekende theatervoorstelling. Het boek is geschreven door auteur Pete Wu wiens ouders lang een Chinese cafetaria in Tilburg hadden. Wu doorbreekt het stereotype beeld dat bestaat van Aziatische Nederlanders.
door Rieks Holtkamp • scènefoto’s > Bas de Brouwer
“Hoezo beleefd en onderdanig, hardwerkend en bèta-bolleboos”, roept QiQi van Boheemen het publiek toe in de uitverkochte grote zaal van de Verkadefabriek in ’s-Hertogenbosch: “Ik ben brutaal, ben lui en snap geen bal van wiskunde.” En daar kan het publiek het mee doen. Wat denken ze wel!
Aziatische Nederlanders golden tot nu altijd als een model-minderheid: beleefd, gehoorzaam en onopvallend werkten zij zich een weg door de Nederlandse samenleving. Niemand had last van ze, want ze vielen niet op. De spreekwoordelijke Nederlandse tolerantie wist wel raad met deze minderheid. Gewoon links laten liggen, want die redden zich toch wel. Hoeven we ons niet mee te bemoeien.
Dat neemt niet weg dat ze wel degelijk gediscrimineerd werden. Spleetoog, pindachinees, steeds opnieuw kregen zij te horen dat ze er nooit echt bij zullen horen, bij dat uitverkoren volk aan de Noordzee, ook al waren ze zelf achter de blanke top der duinen geboren.
De Bananengeneratie – een banaan, geel van buiten en wit van binnen – een productie van de Arnhemse groep Theater Oostpool rekent genadeloos af met die mythe van de model-minderheid en met de latente en openlijke discriminatie. Het stuk is gebaseerd op de gelijknamige bestseller van de schrijver en journalist Pete Wu, zelf van Chinese afkomst en in Nederland geboren. “De Malcolm X en Greta Thunberg van de Aziatische-Nederlandse gemeenschap”, roepen de spelers in koor.
Verwachtingen
In dat veelgeprezen boek interviewt Wu diverse Aziatische Nederlanders over hun ervaringen. Niet alleen als lid van een Aziatische minderheid in de Nederlandse samenleving, maar ook de positie die zij als leden van de tweede en derde generatie innemen tegenover hun Aziatische ouders en soms grootouders die maar al te vaak hun hoge verwachtingen projecteren op het toekomstperspectief van hun (klein)kinderen. Die kinderen komen vaak klem te zitten en als je dan ook nog tot de lhtbiq+ gemeenschap behoort, heb je het extra moeilijk. Soms valt voor de ouders een wereld in duigen wanneer blijkt dat hun zoon op een jongen valt, of dat de dochter hun nooit een mannelijke kleinzoon zal schenken.
Theatergezelschap Oostpool heeft van deze cocktail aan ervaringen een prachtige, schrijnende en soms ook hilarische voorstelling gemaakt. Die werkt heel direct doordat de Aziatisch-Nederlandse acteurs en actrices putten uit hun eigen ervaringen.
Nhung Dam wilde het liefst bij het toneel. Toen haar ouders, die andere plannen met haar hadden dit te horen kregen, viel hun wereld in scherven uiteen. Nhung zette door: zij deed auditie bij de Arnhemse toneelschool. O, ja ze had talent, maar men vroeg zich af of ze wel ‘groot’ zou kunnen acteren. Op naar Maastricht: ze wrong zich in allerlei artistieke bochten, vloog tegen de muren op. O, ja ze had talent, zeker, maar of ze wel ‘klein’ kon acteren? Dan Amsterdam, haar laatste kans: op de dag dat de brief met de aanhef “Tot ons genoegen” in de bus viel, vloog ze de postbode om de hals: “U weet niet half wat dit voor mij betekent.”
Daten
Maar wat voor rollen krijg je dan? Nou, veel stereotypen die Aziaten op het lijf geschreven zijn, zoals bijvoorbeeld een serveerstertje in een Chinees-Indisch restaurant – overigens helaas een uitstervend type horeca – kleine rolletjes in politieseries. Ja, ze wilde ook een van de Drie Zusters spelen van Tsjechov. Maar dan zou het publiek toch al gauw denken dat er een geadopteerde Zuster op het toneel stond? En hoe moeilijk is daten als je je de vooroordelen van de witte samenleving als het ware hebt eigen gemaakt. Je bent niet van je eigen kunnen overtuigd, beziet je eigen voorkomen als onaantrekkelijk en zelfs lelijk. Hoe kan iemand daar nog op vallen?
Maar Yuwi, die ook een spetterende dans ten beste geeft, brengt een ontroerende ode aan zijn moeder. Die stond hem altijd bij, ook toen ze wist dat hij gay was. En zo werd hij wie hij is: zelfbewust en mooi. Dat zie je toch, vraagt hij het publiek retorisch.
De door blanke Nederlandse ouders geadopteerde QiQi blijkt bij haar eerste reis naar haar Chinese geboortedorp volledig uit de boot te vallen: de mensen blijven in het Mandarijn tegen haar praten, ook al zegt ze honderd keer dat ze hen niet verstaat. Ze voelt zich er niet thuis en verlangt elke dag terug naar Nederland, ook al wordt ze ook hier als buitenstaander gezien.
Aan het slot brengt de Indische Nederlander Keanu Visscher – “mijn ouders zitten in de zaal” – de boodschap over dat de discriminatie van Aziatische Nederlanders (net als van de andere minderheden) niet alleen een probleem is van die minderheden zelf, maar wel degelijk van de gehele Nederlandse samenleving. Wat denken wij wel!
Theater Oostpool, De Bananengeneratie. Regie: Char Li Chung. Spelers: (in foto-volgorde, bovenste rij) > Kok-hwa Lie; QiQi van Boheemen; Keanu Visscher. Onder > Nhung Dam en Yuwi. Gezien op 26 november 2022 in de Verkadefabriek in ’s-Hertogenbosch.
In Noord-Brabant nog te zien op 6 december in De Nieuwe Vorst in Tilburg, op 14 december in Theater Het Speelhuis in Helmond en op 18 december in Chassé Theater in Breda.
Podcast met acteurs van de Bananengeneratie
www.oostpool.nl/voorstellingen/de-bananengeneratie/
© Brabant Cultureel 2022