In de dystopische roman Het lied van Europa schetst Leon de Winter een verontrustend beeld van hoe het er over pakweg vijfentwintig jaar in Nederland aan toegaat. Met het rustige, relatief veilige en ongecontroleerde bestaan van voor de coronapandemie is het dan definitief gedaan.
door Peter van Vlerken
Mag ik Nico Levi even aan u voorstellen. Vijfentwintig jaar is hij redacteur van het Brabants Dagblad geweest. Na de overname van de krant door De Persgroep van de Vlaamse mediatycoon Christian van Thillo is hij bij een reorganisatie met een karige afkoopsom op straat gezet. Sindsdien is hij freelancer en schraapt hij wat schamele centen bij elkaar met stukjes schrijven voor onder meer hetzelfde Brabants Dagblad.
Nico zou zomaar een van de medewerkers van Brabant Cultureel kunnen zijn, want er schrijven er veel voor dit webmagazine die op eenzelfde manier als hij zijn vertrokken bij een van de Brabantse kranten. Maar Nico bestaat niet echt. Hij is een romanfiguur uit Het lied van Europa, het nieuwe boek van Leon de Winter (’s-Hertogenbosch 1954).
Nico is een van de zeer vele personages die het boek bevolken. Ze staan in zoveel verschillende en veranderende verbindingen met elkaar dat je er als lezer goed je kop bij moet houden wil je het allemaal kunnen behappen. Tel daarbij op dat het verhaal zich grotendeels afspeelt in wisselende toekomstige tijden en zich uitstrekt van Brabant tot in Syrië aan toe en het zal nog duidelijker zijn dat het lezen van dit boek de nodige inspanning vergt.
Het verhaal speelt zich grotendeels af in wisselende toekomstige tijden en strekt zich uit van Brabant tot in Syrië aan toe
Laat u zich daardoor overigens niet afschrikken. Aan hoeveel touwtjes De Winter ook mag trekken in Het lied van Europa, hij is als literair auteur vakman genoeg om ze op een behendige manier aan elkaar te knopen, al is het wel de vraag of alles wat hij opschrijft even geloofwaardig is.
Voldoening
Om terug te komen op Nico, naast het schrijven van stukjes voor het Brabants Dagblad, houdt hij ook een blog bij. Hij loopt ‘lintjesknipmomenten’ en gemeenteraadsvergaderingen af, doet daarvan netjes verslag en haalt er nog voldoening uit ook. De advertenties op zijn weblog leveren hem een welkome grijpstuiver op. Grote ambities heeft hij niet. Je zou het niet verwachten van deze bescheiden journalist, maar door allerlei verwikkelingen in het boek groeit hij uit tot een Bekende Nederlander. En vervolgens door beschuldigingen van het verspreiden van nepnieuws tot de meest gezochte crimineel van Europa.
Er vallen veel slachtoffers in wat uitmondt in ‘de Dagen van de Waanzin’
Het zou hier te veel ruimte in beslag nemen om de hele maalstroom aan gebeurtenissen in Het lied van Europa uit te doeken te doen. Laat ik mij beperken tot de vaststelling dat er veel slachtoffers vallen in wat uitmondt in ‘de Dagen van Waanzin’, een bloedige opstand van de laagopgeleiden tegen de elite. Leon de Winter laat de revolutie in Brabant beginnen, meer specifiek in de driehoek ’s-Hertogenbosch-Tilburg-Waalwijk. Een gebied dat de schrijver goed kent, want hij is als zoon van een joodse lompenhandelaar geboren in Den Bosch.
Bij het schrijven heeft De Winter zich laten leiden door werkelijke gebeurtenissen. Zo doet een overval waarbij een juwelier twee daders doodschiet sterk denken aan een dergelijke zaak in Deurne. Het boek bevat veel verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog, in het bijzonder naar de Jodenvervolging. De auteur laat Nico – ook een jood – onderduiken. Hij doet dat in een boerenschuur in Sprang, maar eerst in de Bossche wijk De Hambaken waar de opstandelingen – onder andere met messen en kruisbogen bewapende voetbalhooligans – zich in ondergrondse bunkers hebben verschanst.
Verboden
Het beeld dat de auteur van de nabije toekomst geeft, is niet rooskleurig, dat mag helder zijn. Iedereen wordt zodanig in de gaten gehouden dat Big Brother er niks bij is. Slechts hier en daar zijn enkele ‘dode hoeken’ waar mensen zich even onbespied en onafgeluisterd kunnen terugtrekken. Dat zijn tevens de enige plekken waar nog een sigaretje kan worden gerookt. Elders kan dat in Het lied van Europa niet meer. Pizza’s en pasta kunnen alleen nog illegaal worden gegeten in de enclave van de opstandelingen, om obesitas tegen te gaan is dat van overheidswege verboden. Vlees mag niet meer verkocht worden, de vis is kunstmatig samengesteld en er bestaat alleen nog nepmelk. Steeds fellere tropische buien teisteren het land. Omwille van het klimaat wordt ieders CO2-footprint strikt bijgehouden.
Iedereen wordt zodanig in de gaten gehouden dat Big Brother er niks bij is.
Het leven is kortom geen feest voor degenen die zich willen onttrekken aan de strikt opgelegde orde van De Winters nieuwe maatschappij waarin het recht op privacy wordt beschouwd als iets decadents. Zeker voor mannen niet. De samenleving is zodanig gefeminiseerd dat op woorden als ‘sensueel’ en ‘voluptueus’ bij de beschrijving van een vrouw bijna de doodstraf staat. Mannen hebben het er dan ook moeilijk mee hun draai te vinden.
Misschien heeft De Winter dit boek bedoeld als een waarschuwing tegen de richting waarin de samenleving zich beweegt. Mij lijkt Het lied van Europa hier en daar flink ‘over the top’, maar het zou best kunnen dat bij die vaststelling de wens de vader van de gedachte is.
Leon de Winter, Het lied van Europa. Roman. Amsterdam: Hollands Diep 2022, 428 pp., ISBN 9789048867684, pb., € 24,99.
© Brabant Cultureel 2022
Reacties (1)