Stedelijk Museum Breda geeft met bekend en vooral ook onbekend werk een boeiend overzicht van wat beeldend kunstenaar Pieter Laurens Mol, geboren en getogen in Breda en nu wonend in Brussel, sinds 1965 maakte. Zijn favoriete kleur is zwart, maar de expositie is zeker niet somber. Integendeel, het werk van Mol bevat humor, soms expliciet, vaak subtiel.
door Irma van Bommel
De tekening Raketstart vanuit de Bredase Binnenstad (1965) van Pieter Laurens Mol (Breda 1946) diende in 2019 als inspiratie voor de expositie ‘Raketstart, nieuwe beeldende kunst in Breda’ in Stedelijk Museum Breda. De exposanten waren beeldend kunstenaars van verschillende generaties, allen opgeleid aan Academie St. Joost. Pieter Laurens Mol vertelde in het begeleidende magazine: ‘Raketstart kenmerkt een overgangsfase voor mij. Ik zat nog op de academie of net niet meer. Op de academie is wel een basis gelegd, maar verder was alles redelijk schools. Ik leerde omgaan met de technische camera en allerlei tekenmaterialen. Verder was de academie natuurlijk een interessant platform omdat je met gelijkgestemde leeftijdgenoten in contact kwam. Daardoor ging er een wereld voor me open…’
Het museum toonde de laatste jaren met grote solo-exposities het oeuvre van de Bredase kunstenaars Hubert Leyendeckers, Sef Peeters en Teun Hocks. En nu is het oeuvre van Pieter Laurens Mol aan de beurt. De tekening Raketstart hangt prominent aan het begin van de expositie.
Constructies
Eind jaren zestig, begin jaren zeventig kenden Pieter Laurens Mol, Teun Hocks, Moniek Toebosch en Sef Peeters elkaar van de academie. Zij experimenteerden met iets nieuws: conceptuele kunst. Ze bedachten maffe constructies of performances, voerden die uit en legden ze vaak vast met fotografie. Het werk van Ger van Elk, Duane Michals en Gilbert & George, maar ook het surrealisme diende wellicht als inspiratie.
Door de oprichting van In-Out Center in Amsterdam, een van de eerste kunstenaarsinitiatieven had Pieter Laurens Mol vanaf 1972 in die stad ook contact met ondermeer Michel Cardena en Sigurdur Gudmundsson. Bij al deze kunstenaars is humor de bindende factor. Door het met de camera vastleggen van de ‘kunstjes’ of spitsvondige ideeën kunnen zij worden gezien als de voorlopers van de geënsceneerde fotografie die vooral in Nederland in de jaren tachtig en negentig populair werd.
Na die inspirerende periode van eind jaren zestig en jaren zeventig, met beïnvloeding over en weer, ging ieder zijn eigen weg. Teun Hocks koos voor ensceneringen waarin hij zelf de hoofdrol speelde en die hij vervolgens fotografeerde en vaak weer beschilderde. Pieter Laurens Mol bleef juist heel breed georiënteerd. Hij koos niet alleen voor fotografie, maar ook voor objecten, tekeningen en installaties. Materialen zijn voor hem belangrijk. Hij speelt met de betekenis die materialen hebben, bijvoorbeeld door een object uit te voeren in een ander materiaal dan verwacht. En hij speelt met taal of met associaties die taaluitingen oproepen. Dat brengt een gelaagdheid in zijn werk die zich de ene keer wel en de andere keer niet makkelijk laat doorzien. Van de letters ‘art’ kun je ook ‘rat’ en ‘tar’ (teer) maken, wat hem inspireerde tot ‘art is rat in tar’ en dat letterlijk uitvoerde.
Inhoud
De expositie is een ontdekkingstocht naar al die gevatte associaties van de kunstenaar. Tekstborden geven net voldoende informatie om achter de beweegredenen van de kunstenaar te komen, maar laten voldoende ruimte voor eigen interpretaties. Wat bij deze overzichtsexpositie opvalt, is dat er niet is gekozen voor een chronologische volgorde. De werken zijn op inhoud bij elkaar geplaatst. Wat ook opvalt is dat de expositie begint met donkergrijs geverfde wanden en de muren door de expositie heen geleidelijk lichter van kleur worden, alsof er een depressie optrekt. Aan het begin is zwart favoriet bij de kunstenaar, aan het eind winnen de kleuren.
De titel van de expositie is ‘Nachtvlucht, een ode aan de duisternis’. Zwart is de kleur van de nacht en het heelal en staat symbool voor de melancholie en de dood. Toch is de kunst van Mol niet zwaar of zwartgallig. Integendeel, vaak voert humor de boventoon. Wat te denken van het werk Pirouettes in de Buitenaardse Ruimte (1969) en dan te lezen dat de cirkels door schoenzoolsporen zijn vervaardigd. Of het werk Inertia (Traagheid, 1979) waarbij een man op de ene kant van een wip zit, op de grond, met een vogel aan de andere kant. Prachtig zijn de variaties in zwarttinten en verschillen in textuur, van de lichtval op verkoold hout en steenkool tot het doffe zwart van een opgezette kraai.
Voor het boek dat bij de expositie is verschenen schreef conservator Marjolein van de Ven een inleidende tekst over de kunstenaar met als titel ‘Stof tot nadenken’. Een mooie typering van Mols werk. Andere auteurs laten ieder vanuit hun eigen achtergrond licht schijnen op het werk van Mol en dat maakt dit tot een interessant boek om achteraf thuis te lezen. Maar de expositie Nachtvlucht nodigt vooral uit om zelf op ontdekkingstocht te gaan. Aan het eind ben je als bezoeker zo in het hoofd van de kunstenaar gedoken dat je het werk +- (PlusMinus) moeiteloos kunt lezen als een monogram voor zijn naam.
‘Pieter Laurens Mol. Nachtvlucht, een ode aan de duisternis’, tot en met 13 november 2022 in Stedelijk Museum Breda.
Marjolein van de Ven e.a., Pieter Laurens Mol – Nachtvlucht. Zwolle: WBooks / Breda: Stedelijk Museum Breda 2022, 192 pp., ISBN 9789462584914, pb., € 24,95.
© Brabant Cultureel 2022