Gallery Lukisan, gespecialiseerd in hedendaagse kunst uit Zuidoost-Azië, streek in 2019 neer in Bergen op Zoom. De galerie bestaat al langer en vertegenwoordigt gevestigde en beginnende kunstenaars uit Indonesië, maar ook uit bijvoorbeeld Vietnam. In Bergen op Zoom bleek een ideale ruimte beschikbaar en de stad biedt toegang tot zowel Vlaanderen als de Randstad.
door Albert Hagenaars (tekst en foto’s)
Er was blijdschap in culturele kringen in Bergen op Zoom en omgeving toen Gallery Lukisan zich met een ambitieus programma in 2019 in de stad vestigde. Het was dan ook de bedoeling om na een jaar in een interview vast te stellen hoe het de initiatiefnemers, Sander Salim, oorspronkelijk afkomstig uit Bandung, en Roel van Veggel, geboren Tilburger, in de Scheldestad was vergaan. Maar ja, toen sloeg Covid 19 toe…
Nu, ruim twee jaar later, kan alsnog voorzichtig een balans opgemaakt worden, ditmaal gekoppeld aan het tienjarig Nederlands bestaan van Lukisan. De galerie is echter ouder. De eerste jaren, vanaf 2008, was die namelijk in Dublin gevestigd, de toenmalige werkplek van Van Veggel. Vier jaar later verhuisde Lukisan naar Amsterdam, vervolgens naar Neerijnen en tenslotte Bergen op Zoom waar Salim en Van Veggel niet alleen tentoonstellingen organiseren, maar hun ruimtes ook ter beschikking stellen aan andere initiatieven. Bijvoorbeeld onlangs een boekpresentatie van kunstenaar/dichter/musicus Fred de Ron en de productie Flarden van Hades van Theatergroep Honger, die meermaals voor een uitverkochte zaal werd opgevoerd.
De naam van de galerie, Lukisan, kent meerdere betekenissen, op de eerste plaats schilderij, maar ook schets, tekening, figuur en weergave worden ermee aangegeven. En dat is toepasselijk gezien de gevarieerdheid, niet alleen in thema’s maar ook in werkvormen. De rolverdeling tussen beide galeriehouders is simpel. Van Veggel: “Sander doet veruit het meeste, hij is het creatieve brein. Hij onderhoudt de contacten met de kunstenaars en ontwikkelt de tentoonstellingen. Ik houd me op de achtergrond en doe wat ik kan als het nodig is.”
Op de vraag wat de doelstellingen van Lukisan zijn, antwoordt Salim: “We richten ons op hedendaagse kunst uit Zuidoost-Azië, met de nadruk op Indonesië. We willen een modern, zelfbewust en zich ontwikkelend Indonesië laten zien, met alle maatschappelijke, religieuze, en culturele uitdagingen die daarbij horen. Zoals gezegd richten we ons dus ook op de omringende landen, bijvoorbeeld Vietnam. Dat land vertegenwoordigen we onder meer met werk van Nguyen Dinh Vu. We werken samen met zowel gevestigde kunstenaars als jonge talenten. Belangrijk is dat ze een kritische kijk hebben op maatschappelijke vraagstukken, commentaar geven op religieuze invloeden, diversiteit, tolerantie en milieu.”
Scheidslijnen
In hoeverre zijn er bij Lukisan mogelijkheden voor bijdragen van Nederlandse of, breder nog, Europese kunstenaars?
“We werken ook graag samen met kunstenaars van hier, jazeker, zolang die zich maar verwant voelen met onze uitgangspunten. Zo hebben we al werk getoond van de Indische kunstenares Edith Bons (Delft), de in Surabaya geboren Jan Wessendorp (Bergen op Zoom) en de Indonesische Juni Kusumanto, die al tientallen jaren in Roosendaal actief is. Onze scheidslijnen zijn bij voorkeur niet scherp afgetekend.”
“Het is fascinerend om te zien hoe divers de perspectieven zijn op de geschiedenis van Indonesië en het gezamenlijke koloniale verleden. Indische kunstenaars en totoks (vrij vertaald: kaaskoppen • ah) hebben meestal een andere blik dan hun Indonesische collega’s, wat juist tot boeiende creatieve resultaten leidt.”
Dictatuur
Salim verhaalt dat Van Veggel en hij tussen 2006 en 2008 een opwindende tijd in hun toenmalige standplaats Jakarta meemaakten. Na de dictatuur van het Suharto regime ontstonden tal van experimenten met democratie. Er kwamen kunstfestivals zoals de Biënnale van Yogyakarta, de stad die ook dankzij de toonaangevende kunstacademie ISI en vele galeries beschouwd wordt als de hoofdstad van in elk geval de Javaanse cultuur. Ook ontstonden er nieuwe vormen van expressie, wat tot een uitbundige creatieve bloei leidde. Regelmatig betrokken kunstenaars ook de lokale bevolking in hun projecten.
Het netwerk dat toen voor Lukisan ontkiemde, groeide stevig door en werd dus doorgetrokken tot in West-Brabant. Vandaar dat hier nu ook werk van Agung Kurniawan, Prihatmoko Moki, Yoga Mahendra en anderen is te zien. Dit zijn voor de meeste bezoekers waarschijnlijk nog onbekende namen. Sommige hebben in eigen land echter al een bekende klank gekregen.
Gevraagd naar de aard van activiteiten en de frequentie van activiteiten legt Salim uit: “De eerste jaren in Nederland betrof het vooral deelnames aan kunstbeurzen in Nederland, België en Duitsland, gemiddeld vier per jaar. Sinds we in Bergen op Zoom zitten, is ons streven om de zes tot acht weken een nieuwe expositie te organiseren. Inmiddels zitten we gelukkig weer op het ritme van tweemaandelijkse tentoonstellingen. De laatste expositie heet Merdeka, wat Vrijheid betekent. Op 17 augustus 1945 riepen leiders Soekarno en Hatta de onafhankelijkheid uit. Die dag is één van de belangrijkste feestdagen van het land, zo niet de belangrijkste.”
Traditie
Waarom is specifiek voor Bergen op Zoom gekozen, een kleine provinciestad immers? De plaats staat ondanks dappere particuliere initiatieven, met name van groeperingen als SynapsZ, Krot & Co en Arsis, bepaald niet te boek als een oord van vernieuwing. Ze omschrijft zich graag als ‘Stad van stoet en spel’. Hoewel deze omschrijving moderne kunst niet uitsluit, is de associatie met de traditie sterker dan met experimenteerdrang.
Salims ogen beginnen te glinsteren: “We waren op zoek naar een pand met smoel waar we wonen en tentoonstellen kunnen combineren. We kregen informatie over Het Wapen van Frankrijk in de Moeregrebstraat, waar in de Middeleeuwen ‘de lommerd’ zat ofwel een Lombardische financiële instelling. Voor ons was de kerk achter de woning een schot in de roos. Moet je eens zien hoe hoog de expositieruimte is en hoe fraai die wordt bekroond door de rijkelijk bewerkte nok. En wat denk je van de ondergrondse ruimtes?”
Met gespreide armen toont hij de aaneengeschakelde gewelfde kelders, van de kerk helemaal tot aan de straat. Ze lijken inderdaad, slim en sfeervol verlicht, bijzonder geschikt voor sculpturen en installaties. De belendende tuin met royale zithoek maakt het plaatje af. Ook hier kunnen activiteiten plaatsvinden, maar het is duidelijk dat dit een uitgelezen plek is voor informele contacten, spontane ontmoetingen.
Ruit
Salim vervolgt: “O ja, belangrijk, ik moet nog vermelden dat we in toenemende mate belangstelling uit België krijgen, waardoor de locatie in Bergen op Zoom, gelegen tussen enerzijds de Vlaamse Ruit en anderzijds de Randstad, natuurlijk een bijkomend voordeel is.”
Wat zijn de positieve en negatieve ervaringen tot nu toe met Lukisan in Bergen op Zoom?
Van Veggel: “Zonder meer positief is dat de galerie steeds beter bezocht wordt, door nieuwsgierige passanten maar ook door fijnproevers die soms van ver komen. We merken dat onze thema’s, in het bijzonder de combinatieprojecten, aanslaan. We willen doorgroeien. Het zou fijn zijn als het aantal collectioneurs/kopers stijgt.”
“Negatieve ervaringen? Corona was natuurlijk beroerd, maar niet plaatsgebonden. Na de lockdowns is het zaak kunst weer nadrukkelijker op de kaart te zetten en het publiek te enthousiasmeren. Dit veronderstelt een samenspel met uiteenlopende instellingen en initiatieven.”
In dat verband, hoe is de verhouding in deze nieuwe fase tussen Lukisan en andere culturele clubs in stad en regio?
“Ook hiervoor geldt dat partijen elkaar steeds beter vinden. We staan open voor zowel incidentele als structurele vormen van samenwerking. Dus organisaties en kunstenaars in Noord-Brabant, als je dit leest en plannen hebt die bij onze principes passen, laat gerust van je horen. Dit geldt trouwens voor iedereen die zich aangesproken voelt door onze uitgangspunten. Beter nog, kom langs! Selamat datang!”
Foto voorpagina: Van Veggel en Salim in de voormalige protestantse kerk, nu galerieruimte. Foto > Lukisan
© Brabant Cultureel 2022
Heel bijzonder beschreven en ontwikkeld, blijf daar, eens komen we vanuit Amsterdam met Thys. Sampai Jumpa.