Als schrijver is Gert-Jan van den Bemd een laatbloeier en zodoende nog tamelijk onbekend. Daar moet maar snel verandering in komen, want zijn zojuist verschenen roman Branco & Julia is een prachtig boek dat op een bijzondere manier de literatuur en de beeldende kunst met elkaar verbindt.
door Peter van Vlerken
Behalve schrijver is Gert-Jan van den Bemd (Breda 1964) beeldend kunstenaar. De disciplines literatuur en beeldende kunst laat hij bij elkaar komen in zijn roman Branco & Julia. Omdat het boek een autobiografisch uitgangspunt heeft, zou je ook kunnen zeggen dat hij zichzelf opsplitst in de twee hoofdpersonages waarnaar zijn boek is vernoemd, de schrijver Branco en de schilderes Julia.
Het autobiografische aspect van het boek zit hem volgens publiciteitsmateriaal op het internet in het gegeven dat Van den Bemd ooit ergens op een rommelmarkt een fotoverzameling op de kop heeft getikt. Dat is dan ook wat er gebeurt in zijn roman.
Geobsedeerd
Branco is een kunsthandelaar in Lissabon, waar de helft van het boek zich afspeelt. Dagelijks struint hij er de Feira de Ladra af. Op een gewiekste manier weet hij waardevolle spullen voor een prikkie te bemachtigen en voor duur geld door te verkopen aan verzamelaars. Hij raakt geobsedeerd door een doos met foto’s van een mysterieuze vrouw. Maar voordat hij als koper kan toeslaan, grist de schilderes Julia twee foto’s uit de doos en gaat daarmee aan de haal. Ook haar intrigeert de vrouw op de foto’s, met name het beeld waarop zij als een Venus van Botticelli in de branding staat.
Branco is uitgekeken op zijn kunsthandel en besluit – voor zover je zoiets kunt besluiten – om schrijver te worden: ‘De wereld zag er ineens heel anders uit. Alles leek een betekenis te hebben, alles leek mooier, of in ieder geval interessanter: het zonlicht dat over de straatstenen en het terracotta van de daken scheen…’ Om te beginnen koopt hij een fraai notitieboekje dat hem zijn eerste stappen moet leren zetten op weg naar de literatuur. Al weet hij nog niet precies waar zijn boek over moet gaan, zijn verwachtingen zijn groot.
Julia heeft de kunstacademie achter de rug, maar door gebrek aan ambitie wil het met haar carrière niet erg vlotten. Op dezelfde rommelmarkt waar Branco als opkoper actief is, probeert zij met matig succes haar werk te slijten: ‘Ik ben meer van de acceptatie en het lijdzaam toekijken. (…) Misschien trekt me dat ook wel aan in de Feira. Ik hoef er niks te zeggen, ik hoef er niks te doen. Ik zit en wacht af. Soms verkoop ik wat, soms niet. Meestal niet. (…) Als ik af en toe maar kan schilderen, dan is het oké. En ik niet te veel nadenk over de toekomst.’
Geïnspireerd
De door Van den Bemd in doorvoelde bewoordingen geschetste karakters van de twee hoofdpersonen lopen flink uiteen. Bij het getouwtrek om de foto’s waardoor Branco en Julia allebei geïnspireerd raken, zetten ze stevig de hakken in het zand. Beiden willen zij het naadje van de kous weten. Wie was de vrouw op de foto’s? Waar kwam zij vandaan? Hoe zag haar leven eruit? De koele rationalist Branco probeert daar met systematisch onderzoek achter te komen, de hartstochtelijke Julia slaat meteen aan het schilderen.
Om er als schrijver en schilderes mee verder te komen, worden zij door een dubieuze kunstagent gedwongen hun concurrentiestrijd te staken en gezamenlijk naar Frankrijk af te reizen in een poging het mysterie rondom de vrouw op de foto’s te ontrafelen. Het tweede deel van Branco & Julia beschrijft deze onderneming. Gezien de karakterverschillen tussen beiden – de man is iemand van het hoofd, de vrouw iemand van het hart – mag de ontknoping van het boek best verrassend heten.
Minnaar
Branco & Julia wisselt geraffineerd van perspectief tussen hem en haar. Er staan interessante dingen in, onder meer over het verzamelen en het aanleggen van een persoonlijk album. Zo lijkt de vrouw op de foto’s maar één minnaar te hebben gehad: ‘Misschien hoorde het toen zo dat je je gefotografeerde liefdesleven censureerde als je de ware had gevonden. Daardoor leek het leven eenvoudiger, zonder fouten, zonder pijn, ruzies en verdriet.’ De schrijver weet mooie metaforen te verzinnen. Een verkoper op de rommelmarkt stapt tussen zijn spullen door ‘als een reiger door het hoge gras’.
Mocht de roman hiermee nog niet voldoende zijn aangeprezen, er is ook nog de aantrekkelijke wijze waarop het leven in Portugal wordt beschreven, een land waar tegenwoordig iedereen wel op vakantie lijkt te willen. Door de vlotte schrijfstijl voert Van den Bemd met Branco & Julia de lezer als in een sneltrein naar Lissabon.
Gert-Jan van den Bemd, Branco & Julia. Antwerpen: Manteau / Standaard Uitgeverij 2022, 264 pp., ISBN 9789022338704, pb., € 22,50.
www.standaarduitgeverij.be/uitgeverij/manteau/
© Brabant Cultureel 2022