De leerzame familietentoonstelling Kleurstof in het TextielMuseum vraagt een actieve houding van de bezoeker. Die wordt aan de hand van de primaire kleuren blauw, geel en rood geïnformeerd over en bewust gemaakt van het verleden, het heden en de toekomst van het verven van textiel.
door Corien Ligtenberg
Leuk weetje: zwart textiel – zwart mag officieel geen kleur heten – was lange tijd een van de duurste stoffen om te maken, omdat zwart uit zoveel verschillende kleurlagen is opgebouwd. En het pigment karmijn, gewonnen uit schildluizen, wordt niet alleen gebruikt om textiel rood te verven, maar geeft ook roze koeken hun vrolijke kleurtje – dan als E-nummer E120. Kleurstof, de tentoonstelling die de komende maanden is te zien en te beleven in het TextielMuseum in Tilburg zit vol met zulke weetjes. Het is een expositie over het verven van textiel, van de oorsprong van de kleurstoffen tot de impact op mens en milieu.
Primair
Uitgangspunt van de tentoonstelling zijn de primaire kleuren blauw, geel en rood, en zo zijn ook de expositieruimten ingedeeld. De informatie wordt steeds geduid aan de hand van een object of een kunstwerk, zoals bijvoorbeeld de diepgele installatie Color Amazonia van kunstenaar Susana Mejía.
Kleurstof is typisch een expositie in de traditie van het TextielMuseum. De tentoonstelling vraagt van de bezoeker een actieve houding. Er is veel te zien, te voelen, te ruiken, en veel te leren. De bezoeker leert over de nieuwste verftechnieken, bijvoorbeeld met bacteriën; over de zeventiende-eeuwse rasphuizen, tuchthuizen waar gevangenen hout voor de verfindustrie moesten raspen; over verven met modder, zeewier, kurkuma, brandnetels. Filmpjes tonen kunstenaars die voor hun werk teruggrijpen op hun eigen cultuur en geschiedenis. En er zijn kunstwerken te zien, sommigen speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt in samenwerking met het TextielLab.
Kunstenaar Claudy Jongstra, wereldwijd bekend met haar installaties en kleden van gevilte wol die met natuurlijke materialen is gekleurd, maakte voor de tentoonstelling in het TextielLab een wandkleed met de titel Shepherd’s Touch. Het is haar eerste geweven werk. Jongstra liet zich inspireren door een stukje textiel van 2.800 jaar oud dat nog niet zo lang geleden werd gevonden in een graf uit de ijzertijd in de Uden-Slabroekse Heide. Onderzoek wees uit dat het pied-de-poulepatroon in het lapje ooit rood en blauw was geverfd. Jongstra verfde het materiaal voor haar wandkleed met natuurlijke materialen – wede, indigo en meekrap – naar historische verfrecepten uit de collectie van het TextielMuseum.
Indigo
Kunstenaar Antonio José Guzman en textielontwerper Iva Jankovic onderzochten de koloniale geschiedenis van indigo. Deze blauwe kleurstof was kostbaar en werd vroeger gebruikt bij spirituele tradities. Ook werd het verbouwd op plantages in gekoloniseerd Amerika. Voor het TextielMuseum verwerkten zij hun bevindingen in de monumentale installatie Origin of Blue. Symbolen uit traditionele Afrikaanse geschriften en alfabetten die door de Europese kolonisatie zijn onderdrukt of verdwenen, zijn in het TextielLab op grote indigo doeken geborduurd.
Verfplantentuin
Kleurstof wordt gepresenteerd als familietentoonstelling. Aan de hand van een familiespel kunnen jonge bezoekers op ontdekkingstocht door de tentoonstelling, om te leren hoe textiel wordt geverfd en waar kleur vandaan komt. Zo zijn er op kinderhoogte reukboxjes aan de muur en zijn er informatieve filmpjes en geluidsfragmenten. Ook kun je bijvoorbeeld de schildluizen, die het karmozijn leveren voor roze koeken, proeven. Er zijn regelmatig lezingen en workshops, en in de Verfplantentuin staan planten die kunnen worden gebruikt om textiel mee te verven. Al met al krijgt de bezoeker veel leuke en leerzame informatie, op een diverse manier gepresenteerd, en wordt zelf aan het denken gezet. Al schiet de manier van presenteren soms zijn doel voorbij; om al die informatie aan bod te laten komen, bevatten de wanden veel en soms lange teksten. Misschien wel te veel voor een familietentoonstelling.
Een mooie link met de omliggende buurt is de Verfplantentuin die het museum met buurtbewoners op het museumterrein heeft ontwikkeld. Kunstenaar Nan Groot Antink heeft samen met de deelnemers met de verfplanten een nieuwe kunstinstallatie gemaakt die tijdens de expositie op zaal vorm krijgt.
Zowel bij het begin als aan het eind van de tentoonstelling wordt de bezoeker gevraagd wat beter is voor mens en milieu: verven met natuurlijke of met kunstmatige kleurstoffen. Een eensluidend antwoord wordt door de tentoonstelling heen niet gegeven. De bezoekers worden gestimuleerd hier zelf over na te denken en krijgen de ruimte om (geïnformeerd) van mening te veranderen.
‘Kleurstof ‘is nog t/m 2 oktober te zien in TextielMuseum Tilburg.
Foto voorpagina: de Kleurenspoorroute in de familietentoonstelling Kleurstof in het TextielMuseum. Foto > Merel van Dooren
© Brabant Cultureel 2022