De nieuwe conservator tentoonstellingen van het Van Abbemuseum, Yolande Zola Zoli van der Heide, stelt met haar eerste expositie ‘A Lasting Truth Is Change’ in genoemd museum van alles ter discussie en daarmee schudt zij de kunstwereld behoorlijk op. Hoezo moet je als bezoeker iets van kunst weten? Hoezo mag je in een museum niets aanraken? Hoezo is er alleen aandacht voor de grote namen in de kunst? Kortom, presentaties in musea mogen anders.
door Irma van Bommel
‘Ervaren’ is het codewoord. De focus bij kunstinstellingen wordt steeds vaker verlegd van kennisoverdracht naar ervaren. Musea gaan daarin mee en het Van Abbemuseum loopt daarin voorop. Laat je als bezoeker vooral verrassen. Kennis is niet nodig, is de boodschap. ‘De experimentele tentoonstelling doorbreekt met een speelse vormgeving de standaard ideeën over het verzamelen en presenteren van kunst. Het museum vraagt bezoekers om met een frisse blik te komen kijken. Om aan de hand van kunst anders te kijken naar de wereld waarin we wonen. En nieuwsgierig te zijn naar nieuwe verhalen die uitnodigen, inspireren, prikkelen en activeren’, staat op de website te lezen.
Onbevangen
Kijk met de verwondering van een kind. Een kind kan zo heerlijk onbevangen vertellen welke associaties het heeft bij kunstwerken. Naarmate je ouder wordt en meer kennis opdoet, ga je minder onbevangen kijken. Het doel van deze expositie is om weer met verwondering te kijken en te ervaren.
In de eerste zaal zijn de wanden vrolijk oranje geverfd, de vloer is bedekt met verende tegels, eveneens oranje, als van een speelplaats. In het midden staat het bekende iglo-vormige klimrek, ontworpen door Aldo van Eyck. Leuk weetje. En je mag er echt op klimmen. In deze zaal hangen werken van kunstenaars die zich hebben laten inspireren door kindertekeningen, zoals Karel Appel en Jean Dubuffet.
In andere zalen mag je dansen, hoepelen of op de grond liggen. Hoewel de hoepels dan weer als kunstwerken aan de wand hangen. Maar ze mogen echt van de wand gehaald en gebruikt worden. Maar ook als je dit allemaal niet doet, kijk je toch met andere ogen. En met meer waardering, naar bijvoorbeeld ‘de meter’, de persoonlijke stap van Stanley Brouwn. Door op de grond te liggen ervaar je vormen en kleuren in kunstwerken anders, daarbij geholpen door geur en muziek.
Toleranter
Yolande Zola Zoli van der Heide richtte de expositie zo in dat je aangespoord wordt om nieuwsgierig te kijken naar kunst en naar de wereld zoals verbeeld door kunstenaars. Achterliggende gedachte is dat als je je openstelt voor nieuwe visies, je de wereld toleranter benadert en er verandering mogelijk is. De titel van de expositie is niet voor niets A Lasting Truth Is Change, verandering is de enige constante.
“Musea zijn publieke ruimtes in dienst van de samenleving en waar het draait om verbeelding. Dus we hebben veel bij te dragen. Want de verandering die je wilt zien ontstaat allereerst in de verbeelding”, aldus de curator van de expositie. Niets staat vast. Ook (kunst)geschiedenis wordt voortdurend herschreven. Waarom? Omdat andere invalshoeken en visies daar aanleiding toe geven. Zo is er de laatste tijd meer aandacht voor vrouwen in de kunst en meer aandacht voor niet-westerse kunst.
Zola Zoli bevraagt ook de samenstelling van de collectie van het museum. En daarmee bevraagt zij ook de kunstgeschiedenis door kanttekeningen te plaatsen en nuancering aan te brengen. Immers, van stijlen en stromingen worden alleen de belangrijkste kunstenaars onthouden en werken verzameld. Maar bedachten zij alles zelf of was er een wisselwerking met andere kunstenaars?
Marlow Moss
Naast werk van Mondriaan wordt werk van de kunstenaar Marlow Moss getoond. Zij was eind jaren twintig een leerling van Mondriaan en maakte schilderijen en later ook beelden in de trant van De Stijl, met lijnen en vlakken in primaire kleuren. Zij zou, zegt Zola Zoli, Mondriaan hebben beïnvloed in de toepassing van de dubbele lijn. ‘Van bekende vertegenwoordigers van deze groep, waaronder Piet Mondriaan en Theo van Doesburg, is werk opgenomen in de collectie van het Van Abbemuseum. Kunstenaar Marlow Moss ontbreekt echter, hoewel zij belangrijke bijdragen leverde aan de ontwikkeling van deze abstracte stroming’, staat te lezen op een informatiebord in de zaal.
Bevragen mag, maar zodra je met een bewering komt, moet je die onderbouwen door werken, foto’s of teksten uit die tijd te tonen. Dat mag je van een gerenommeerd museum verwachten. Het is prima om de knuppel in het hoenderhok te gooien en onbekende vrouwelijke kunstenaars naar voren te schuiven, maar voor Mondriaan was de dubbele lijn geen belangrijke ontwikkeling in zijn werk. In de expositie worden van Moss geometrisch abstracte beelden getoond van veel later datum en daarmee wordt de bewering dat zij een belangrijke rol zou spelen binnen De Stijl niet aannemelijk gemaakt. Sterker nog, nu wordt zij eerder neergezet als navolger.
Niet alles waar Zola Zoli mee komt is nieuw. Enkele ontwikkelingen waren door het Van Abbemuseum al in gang ingezet, zoals in de expositie Dwarsverbanden, met aandacht voor het ervaren met alle zintuigen, voor niet-westerse kunst en voor vrouwen in de kunst. En ook hier werden al kunstwerken gehangen aan een drukke, gekleurde wand in plaats van op een witte muur. Maar dat de nieuwe curator in dit museum op haar plek is, dat mag duidelijk zijn.
‘A Lasting Truth Is Change’, tot en met 24 juli 2022 in het Van Abbemuseum, Eindhoven.
Expositie A Lasting Truth Is Change
Lees ook op Brabant Cultureel:
De nieuwe collectiepresentatie van het Van Abbemuseum is een aangename verrassing
© Brabant Cultureel 2022