Natuurgebied Oud Herlaer onder de rook van ’s-Hertogenbosch gaat een plaats bieden aan beeldende kunst. Maar de kunstwerken zullen het landschap niet aantasten, benadrukt Charles de Mooij, directeur van Het Noordbrabants Museum. Het buitenmuseum wordt geen tweede Kröller-Möller dat massa’s bezoekers trekt.
door Emmanuel Naaijkens
Oud Herlaer is de naam van een natuurgebied onder de rook van ’s-Hertogenbosch dat deels wordt begrensd door de drukke A2, waar dag en nacht de auto’s over zoeven. Dat jachtige verkeer contrasteert sterk met de rust en stilte van het natuurgebied dat in handen is van Brabants Landschap. Oud Herlaer is ook een gebied met een lange historie. Niet alleen het oude cultuurlandschap met de meanderende Dommel getuigt daarvan, ook de verschillende monumentale gebouwen herinneren aan een rijk verleden. Van het kasteel ‘Huize out Herlaer’, gesloopt in 1737, zijn echter alleen op oude kaarten de sporen terug te vinden.
Sculpturen
Brabants Landschap kocht Oud Herlaer in 2017 via een openbare inschrijving van de provincie Noord-Brabant. De natuurorganisatie kwam met een plan dat niet alleen voorzag in herstel en versterking van de (hoge) natuurwaarden in het gebied, maar ook met een bijzondere aanvulling op het landschap. Samen met Het Noordbrabants Museum ontwikkelde Brabants Landschap een concept waarin sculpturen een plek krijgen in de natuur, ook bekend als ‘landart’. Al gauw ging het verhaal rond dat Oud Herlaer zou uitgroeien tot het Kröller-Möller van het zuiden, een pendant van het bekende museum met beeldentuin op de Veluwe.
Maar dat is beslist niet de bedoeling, aldus Charles de Mooij, nog even directeur van Het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch. Het Buitenmuseum wordt geen enorme toeristische trekpleister waar honderdduizenden bezoekers op afkomen. De initiatiefnemers rekenen jaarlijks op hooguit enkele tienduizenden natuur- en kunstliefhebbers. “We gaan aan de randen ook geen grote parkeerplaatsen aanleggen”, aldus De Mooij.
Hij kwam met zijn geruststellende woorden op een bijeenkomst onder de noemer Salon Van Gogh, op 30 maart 2022 gehouden in een tent op landgoed Oud Herlaer. Salon Van Gogh gaat uit van de Van Gogh Sites Foundation, Van Gogh Nationaal Park en het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant. Het was een informele ontmoeting, met Vincent van Gogh als inspiratiebron, van mensen die bestuurlijk actief zijn op het gebied van natuur, cultuur en economie.
Provence
Bij de inrichting van het buitenmuseum staat de natuur voorop, benadrukte De Mooij. De sculpturen moeten naadloos passen in het landschap en zij mogen geen inbreuk maken op de natuur, er niet mee conflicteren. De bedoeling is wel dat de bezoeker door die beelden met andere ogen naar de natuur gaat kijken, en omgekeerd. Voorbeelden van vergelijkbare musea in het buitenland laten zien dat sculpturen in een landschap een harmonieus geheel kunnen vormen, aldus De Mooij. Hij zei met name gecharmeerd te zijn van Chateau La Coste in de Franse Provence, een buitenmuseum te midden van wijngaarden en met een nabijgelegen luxe vakantieresort.
Buitenmuseum Oud Herlaer staat overigens nog in de kinderschoenen, er is ook nog veel geld nodig om de plannen te verwezenlijken. “Het enthousiasme en de geestdrift is er” en “we moeten groot durven denken”, hield De Mooij zijn gehoor voor. Kunstenaars worden aangezocht om ontwerpen te bedenken. Niet allemaal ineens, maar zodanig dat er sprake is van organische groei. De Mooij verwacht dat de eerste sculpturen over twee à drie jaar geplaatst gaan worden en dat het project in 2029 is voltooid. Dat jaartal is niet helemaal toevallig gekozen: het is dan vierhonderd geleden dat ’s-Hertogenbosch onder leiding van stadhouder Frederik Hendrik van Oranje werd veroverd op de Spaanse bezetter. Het buitenmuseum ruimt ook plaats in voor erfgoed en historie. In het gebied zijn archeologische vondsten gedaan op de plek waar Huize Out Herlaer ooit stond.
Biobased
Salon Van Gogh bood ook een podium aan de Vlaamse culturele duizendpoot Lucas De Man. Hij hield een warm en met humor doorspekt pleidooi voor een radicale omwenteling in de manier waarop wij met de aarde omgaan. De gevolgen van de klimaatcrisis zullen catastrofaal zijn als we geen eind maken aan de uitputting van de grondstoffen. Een antwoord daarop is uitgaan van biobased, duurzaam denken. Dat wil zeggen het gebruik van honderd procent natuurlijk materiaal dat later even zo simpel weer door de natuur kan worden opgenomen. Spectaculair voorbeeld is om van schimmeldraden bouwplaten te maken, maar ook kunst. De Man houdt zich actief bezig met innovatie vanuit Stichting De Nieuwe Helden en werkt daarbij samen met tal van partners. Een concreet project van een biobased huis was te zien op de Dutch Design Week.
Jazztrompesttist Eric Vloeimans en accordeonist Tuur Florizoone verzorgden in Salon Van Gogh een mooi en oorstrelend optreden. Vloeimans bewees maar weer eens waarom hij al vaak is onderscheiden voor zijn werk. Hij greep de gelegenheid aan om, met zoveel beleidsmakers aan zijn voeten, te pleiten voor het ongedaan maken van bezuinigingen op muziekscholen. Dat zijn laagdrempelige broedplaatsen voor talent. Vloeimans zelf is daarvan een sprekend voorbeeld.
Video uit 2017 over plan buitenmuseum in Herlaer
© Brabant Cultureel 2022