Beeldende kunst en de gemeente, dat is niet overal een gelukkig huwelijk. Als er bezuinigd moet worden, is er altijd wel een raadslid dat oppert werken uit de eigen collectie te verkopen. In Meierijstad – een fusiegemeente van Schijndel, Sint-Oedenrode en Veghel – hebben ze juist wel hart voor kunst en cultuur.
Tekst en foto’s Emmanuel Naaijkens
Op woensdag 16 maart aanstaande mogen burgers in vrijwel alle gemeenten van Nederland hun stem uitbrengen op een lokale kandidaat voor de gemeenteraad. Maar zeker zo belangrijk is wat daarna gebeurt, de onderhandelingen over een coalitieakkoord. Wat komt daar in te staan over kunst en cultuur? In Meierijstad – een fusie van de gemeenten Veghel, Schijndel en Sint-Oedenrode – zijn wat dat betreft de voortekenen gunstig. Want deze gemeente met ruim 82.000 inwoners en vooral bekend om zijn voedingsindustrie, heeft ook hart voor kunst en cultuur. Het vlaggenschip is de multifunctionele culturele hotspot Noordkade in Veghel, ondergebracht in een voormalige mengvoederfabriek, die van heinde en verre bezoekers trekt.
Buiten de gemeentegrens is minder bekend dat Meierijstad ook een aanzienlijke kunstcollectie bezit. De gemeente heeft zelfs een conservator in dienst om de kunstwerken te beheren en – vooral – om het publiek ervan te laten genieten. Sinds 2017 heeft Marike de Kroon de collectie onder haar hoede. Daarnaast is zij curator van het Museum Jan Heestershuis in Schijndel, met in de vaste collectie schilderijen van de lokale kunstenaars Jan Heesters (1893-1982) en Dorus van Oorschot (1910-1989). In het museum zijn regelmatig wisselexposities te zien met werk van hun tijdgenoten, maar ook van hedendaagse schilders.
Lijsttrekkers
Met het oog op de raadsverkiezingen bedacht De Kroon dat dit het ideale moment is om de lokale politiek er nog maar eens bewust van te maken wat Meierijstad allemaal aan beeldende kunst te bieden heeft. Zij nodigde de lijsttrekkers uit om een kunstwerk uit te kiezen en te vertellen waarom dat hen raakt. Alle partijen reageerden enthousiast, alleen nieuwkomer Forum voor Democratie liet niets van zich horen – maar dat zal geen verbazing wekken.
De keuze van de lijsttrekkers is tot en met 16 maart 2022 te zien in het RAADhuis, het onderkomen van de voormalige gemeente Schijndel. Dit complex is afgelopen najaar na een ingrijpende renovatie geopend. Het biedt nu onder meer onderdak aan de plaatselijke bibliotheek en de gemeentelijke kunstcollectie. Conservator De Kroon schat dat die verzameling bestaat uit zo’n duizend objecten: schilderijen, grafisch werk en sculpturen.
Haar streven is om die collectie zoveel mogelijk voor het publiek toegankelijk te maken en het RAADhuis is in dat opzicht een ideale omgeving. Verder moet wat haar betreft kunst waar mogelijk een plek krijgen in de openbare ruimte zoals een publiekshal of ontvangstruimte.
Diversiteit
In het RAADhuis is er volop ruimte om te exposeren, en daarnaast kunnen bezoekers ook een kijkje nemen in het depot. Want het is zonde om kunst die met publiek geld is aangekocht in de opslag te laten verstoffen. De verzameling van Meierijstad kent een grote diversiteit, zowel in stijl en techniek als in herkomst, van traditioneel naar abstract. Er zijn werken van lokale meesters als de eerder genoemde Jan Heesters en Dorus van Oorschot en van figuren als Frans Alkemade, Kees Bastiaans en Rob Stolzenbach. Van landelijke kunstenaars als Jan Creemer, Klaas Gubbels, Nico Molenkamp en Jeroen Hermkens, en van bekende namen als Marc Chagall, Karel Appel, Joán Miro en Roger Raveel. Weliswaar alleen grafisch werk, maar toch.
Verder is de collectie opgebouwd uit werken van kunstenaars die gebruik maakten van de BKR, een vorm van gemeentelijke bijstand. Als tegenprestatie moesten deze kunstenaars om de zoveel tijd een kunstwerk inleveren. Aan die regeling kwam in 1987 een eind. De collectie wordt nu versterkt door aankopen te doen of door gerichte opdrachten te verstrekken. Tegelijk kijkt De Kroon kritisch naar de verzameling. Er zijn ook werken die minder goed passen in de collectie.
Kunstliefhebber in Meierijstad
En verder is de collectie te danken aan Schijndels burgemeester en kunstliefhebber Gerard Scholten. Tijdens zijn ambtsperiode van 1976 tot 1998 heeft hij zich onvermoeibaar en gedreven heeft ingezet voor de verwerving van kunst. Dat verklaart ook waarom juist in Schijndel zoveel beeldende kunst op straten en pleinen is te vinden. De gemeente Sint-Oedenrode had een stichting die het gemeentebestuur adviseerde over kunst in de openbare ruimte. Die is opgegaan in de nieuwe Kunststichting Meierijstad. Deze organisatie kan ook zelf opdrachten geven aan kunstenaars en is verantwoordelijk voor het hele proces van schets tot realisatie.
Wegwijs in de collectie
Maar hoe zorg je ervoor dat de bezoeker wegwijs raakt in een collectie met zoveel variatie, zoveel uiteenlopende stijlen? Om de bezoeker op weg te helpen zijn de diverse ruimten in het RAADhuis voorzien van een thema. Zoals ‘de kunst van het herinneren’, ‘de kunst van het verleiden’ en ‘de kunst van het voelen’. Dat laatste thema moet letterlijk worden opgevat. In een deels verduisterde ruimte bevinden zich kunstwerken die de bezoeker mag aanraken, met onder meer een bronzen kop van Beatrix.
Mensen die weinig ervaring hebben met beeldende kunst stappen niet zo gemakkelijk een expositieruimte binnen. Conservator De Kroon hoopt dat door de verwevenheid met de bibliotheek de drempel naar de tentoongestelde kunstwerken minder hoog is. Overal in het gebouw, ook tussen de boeken, hangt kunst aan de muur. Mensen hoeven zich ook nergens aan te melden. Tijdens openingsuren kunnen ze gewoon een kijkje gaan nemen in ‘hun’ kunstcollectie: openbaar kunstbezit.
De expositie ‘De Kunst van het Kiezen’ is tot en met 16 maart 2022 te zien in het RAADhuis in Schijndel.
–
Lijsttrekker Peter Verkuijlen koos voor de expositie ‘De Kunst van het Kiezen’ dit schilderij van Rien van de Brink (jaartal onbekend). Het is een impressie van de vroegere CHV-fabriek in Veghel, nu een cultuurtempel. Volgens de politicus verbeeldt het schilderij de ontwikkeling van het platteland, van arme keuterboertjes naar een internationale veevoederindustrie die lokaal welvaart heeft gebracht. Het is in zijn ogen een ‘icoon voor Veghel en Meierijstad als verdiengemeente’. Over de artistieke waarde zegt Verkuijlen onder meer: ‘De manier van schilderen associeer ik met kubisme en constructivisme in de schilderkunst en de architectuur.’
www.kunstcollectiemeierijstad.nl
Collectie Nederland
Hoe groot zijn eigenlijk de kunstcollecties van gemeenten in Nederland, en waar bestaat die uit? Niemand die dat weet, maar daar komt verandering in. De Commissie Collectie Nederland onder leiding van burgemeester Sybrand van Haersma Buma probeert in kaart te brengen hoe de situatie is, niet alleen bij overheden maar ook bedrijven. De commissie is in het leven geroepen om zicht te krijgen op de waarde van ‘roerend cultureel erfgoed’ en die beter te beschermen.
Aanleiding was de commotie in 2019 toen prinses Christina in New York een tekening van Rubens liet veilen, zonder dat musea de kans was geboden om het kunstwerk eventueel aan te kopen. De collectie van gemeenten bestaat voor een groot deel uit werken die door kunstenaars zijn ingeleverd in het kader van de BKR (Beeldend Kunstenaars Regeling). Een gemeente als Amsterdam heeft ook beroemde schilderijen in haar bezit, zoals De Nachtwacht en het Joodse Bruidje van Rembrandt.
© Brabant Cultureel 2022
Reacties (1)