Met de expositie ‘Ongewoon alledaags’ geeft Jan Dirk van der Burg, sinds 2018 de fotograaf des vaderlands, een vette knipoog naar kunst. Hij maakte een selectie van vijfendertig kunstwerken uit het depot van Museum Helmond en zette daar zijn eigen werk tegenover, bij wijze van ‘visueel bijschrift’. Het resultaat is een vrolijke tentoonstelling die haar titel ruimschoots waarmaakt.
door Anja van den Akker
‘Alles lijkt ergens op. Een goed idee is zelden eenzaam’ is het motto van Jan Dirk van der Burg (Voorburg 1978). Dat heeft de fotograaf des vaderlands vrolijk toegepast op de expositie die hij op verzoek samenstelde uit werken uit het depot van het Helmondse museum en werk van hemzelf. Bij elk kunstwerk zocht hij een of meer eigen foto’s die daar – in zijn optiek – bij passen. De vijfendertig geselecteerde werken zijn zeer divers, van schilderkunst en fotografie tot glaskunst en installaties. De foto’s die Van der Burg erbij zette, dienen als een soort visueel bijschrift. Die combinatie varieert van verrassend en hilarisch tot soms wat flauw of vergezocht. Maar hoe je het ook wendt of keert: het is altijd een reactie, vergelijking of commentaar op iets dat Van der Burg heeft verrast of geïnspireerd.
Hondenpoepzuigers
Bij binnenkomst in de tentoonstellingsruimte valt meteen het werk Zonder titel op van Merijn Bolink (1967). Een hond met zeventien kleine volgelingen staat midden in de zaal. Bolink is gefascineerd door ontleden, dingen deconstrueren en ze dan weer in een andere volgorde zetten. Dat intrigeert Van der Burg. Oorspronkelijk maakte Bolink de hondjes van echt dierlijk weefsel, uit milt en maag. Maar dat was toch te confronterend en dus werden het kunststof beestjes. Omdat hondenpoep nog vaak ergernis oproept, zette Van der Burg hier zijn eigen beeld van hondenpoepzuigers bij.
Het impressionistische schilderij Baggersee van Sven Kroner (1973) uit 1999 ziet Van der Burg als ‘de ultieme vorm van horizontale recreatie’. Bijna alle schilderijen van Kroner hebben vrijetijdsbesteding als onderwerp. In dit geval is dat bermtoerisme: lekker even niksen naast je auto op plekken die daarvoor niet zijn bedoeld. Van der Burg zet er de foto bij van drie toeristen die languit luieren in een Amsterdams park.
Om het fotowerk van Bert Sissingh (1956) moet Van der Burg een beetje lachen en huilen tegelijk, zegt hij in een begeleidend filmpje. Sissingh legt huiselijke, herkenbare taferelen vast. Zoals het zilverpoetsen dat hij samen met vader en moeder vol overgave doet. Een ritueel dat kennelijk regelmatig terugkeert. Net zoals het opruimen van de kerstspullen, dat Sissingh eveneens prachtig heeft gefotografeerd. Het brengt Van der Burg op een ander herkenbaar ritueel, namelijk het wassen van de auto dat veel mannen als typisch zaterdagklusje beschouwen. Dus zet hij een autowassende mijnheer bij het werk van Sissingh. Want, zit de schoonheid niet gewoon in de alledaagse dingen?
Trampoline
De roze opblaaskerk van Esther Janssen (1976) vindt Van der Burg bijna profetisch. Janssen maakt make-overs van bestaande objecten. Dat doet zij met computertekeningen, waarbij ze foto’s van internet haalt. Daarmee wil zij een perfecte illusie creëren, zodanig dat je er eigenlijk niet meer in gelooft. Haar roze kerk lijkt eerder een opblaasbaar speelobject dan een sacraal gebouw, waarbij het kunststof kinderglijbaantje er nog een schepje bovenop doet. Daarnaast zien we een streepje doorzonwoning, een galerijflat, een tuinhuis, een schutting en het bekende kegellichtarmatuur dat je overal in Nederland aantreft. Hoe Hollands wil je het hebben? Misschien een grote trampoline in een te kleine voortuin? Dat is dan ook de foto die Van der Burg op de expositie bij dit beeld plaatst.
Af en toe zal de bezoeker de gedachtesprongen van Van der Burg niet helemaal kunnen bijbenen. De glazen melkkannen van Maria Roosen (1957) associeert hij met vrouwelijkheid. Vrouwelijke lijnen, met mooie reflecties in het glas. Op zijn tochten door het land ontdekte hij nog iets heel erg vrouwelijks: de bordjes met ‘Home’ die je vaak in vensterbanken ziet staan. Hij heeft ze regelmatig gefotografeerd en dan bij de mensen aangebeld met de vraag waarom ze dit voor het raam hadden gezet. ‘Als de man des huizes opendeed, wist hij niet eens dat ze zo’n bordje hadden. Dat blijkt toch echt iets van vrouwen’, vertelt hij in een van de toelichtende filmpjes op de expositie. Het werk van Maria Roosen gaat dan ook vergezeld van een foto van een huis met ‘Home’-bordje.
De fotograaf des vaderlands beseft maar al te goed dat je zelden iets creëert dat nog nooit eerder is vertoond. Hoe origineel moet en kun je zijn? Wat je in ieder geval wel kunt doen, is bestaande kunst met een frisse blik bekijken. Dat is dan ook de grootste verdienste van Ongewoon alledaags. Dankzij Van der Burg zit daar bovendien nog een flinke dosis humor bij.
Gedragspatronen
Zoals ook in zijn bekendste werk, het fotoboek Olifantenpaadjes (2011), een hilarisch boek met tal van voorbeelden hoe de mens officiële paden mijdt en liever de kortste weg neemt, ook al scheelt dat in de praktijk soms maar een paar meter. Van der Burg legt graag gedragspatronen bloot.
De laatste jaren komt hij steeds minder aan fotograferen toe. Hij zoekt veel materiaal online, dat hij vervolgens bundelt. Morning Glory (2016), bijvoorbeeld, is een ansichtkaartenbox met foto’s van bordelen en parenclubs gehuld in sfeervol ochtendlicht. Met toegevoegde recensies van teleurgestelde klanten die hij vond op de site Hookers.nl. In datzelfde jaar maakte hij de Tweetbundelbox met (ongevraagde) biografieën van mensen die veelvuldig gebruik maken van Twitter. Hij mixt moeiteloos ‘gevonden’ werk met zijn eigen beeldmateriaal. Met altijd weer die knipoog.
‘Ongewoon alledaags’, tot en met 13 maart 2022 in Museum Helmond, Kunsthal Helmond.
Zeker, in combinatie met de andere fototentoonstellig, van de Amerikaanse fotograaf Alec Soth ,in de zelfde kunsthal ,meer dan een bezoek waard!!