door JACE van de Ven
Voor het eerst in de jaren dat ik voor Brabant Cultureel om de twee weken een kunstcolumn schrijf, ben ik een week te laat. Het vorige stuk verscheen drie weken geleden. Redenen? Ach, de verschijningsdatum zou anders 1 januari geweest zijn en ik vond het een beetje wrang om u, gezien de staat van de wereld en de huidige machthebbers die daar iets aan zeggen te gaan doen, een gelukkig 2022 te wensen. Daarbij werd ik enige dagen geplaagd door hoofdpijn waardoor ik de concentratie die het maken van een column vereist niet kon opbrengen. Maar de belangrijkste reden was, dat ik de boeken die ik wilde bespreken, vergeten was mee te nemen naar het vakantieadres waar ik tien dagen vertoefde.
Gelukkig vond ik daar een Madame Bovary, een boek dat ik nog nooit gelezen had. En ook van Flaubert weet ik niet zo veel. Daarom is het mij onbekend of Madame Bovary ooit met Don Quichote vergeleken is. Eerlijk gezegd zou ik Flauberts heldin de Donna Quichote van de romantische liefdesliteratuur willen noemen. Zoals Don Quichote ridderromans had verslonden en in de heldendaden van ridders was gaan geloven, zo geloofde madame Bovary in de extatische liefdesbelevingen van romantische heldinnen van boeken uit de hoogromantiek. Flaubert wijst erop dat zij die veelvuldig las. Ik kreeg de indruk dat Flaubert de lezer daar best een beetje om wil laten lachen, zoals hij ook de heer Bovary en alle andere kleinsteedse figuren die in het boek voorkomen grotesk laat bewegen.
De romans die ik voor dit stukje moet lezen, kon ik, weer thuis, pas afgelopen week ter hand nemen. Het betreft Leve de koning van Martijn Neggers en De steenkruier van Frans Ellenbroek. Ook in die boeken groteske figuren, brave burgermensen, schlemielen of helden, kiest u maar. De lezer kleurt op eigen wijze de tekeningen van een schrijver.
Ook in die boeken groteske figuren, brave burgermensen, schlemielen of helden, kiest u maar. De lezer kleurt op eigen wijze de tekeningen van een schrijver.
Eerst Martijn Neggers (Eindhoven 1987). Hij debuteerde in 2016 met De mensen die achterbleven. In 2018 verscheen zijn tweede roman Spoetnik. Emmanuel Naaijkens schreef daar toen over in Brabant Cultureel: ‘Spoetnik is een tragikomische geschiedenis, staat er op de achterflap. Vergeet het komische, het is nu en dan huiveringwekkend.’
Zijn nieuwe boek, Leve de koning, heet ‘een niet-heroïsche ridderroman over de Slag bij Agincourt’ te zijn. Die veldslag vond plaats in 1415 tijdens de Honderdjarige Oorlog. Tegen dat decor zijn we in het boek getuige van een beetje lol en allerlei gruwelijkheden die de zeventienjarige Glaw Parry uit Wales meemaakt. Vooral ellende uiteraard. Is er ooit oorlog gevoerd zonder ellende?
Verwacht niet alleen geen heroïsche ridderroman, maar ook geen organieke historische roman. De middeleeuwse standenmaatschappij bestaat in dit boek niet, noch de mediëvale magie of de vaak op mythes gebaseerde kennis uit die dagen. Ook hadden ze al balen hooi in Agincourt en riepen ze om de paar regels ‘fuck’. Het boek is bevolkt door eenentwintigste-eeuwers die zichzelf constant moeten overschreeuwen om te midden van alle ellende hun piepkleine hartje voor een hartwip te behoeden.
Dit is met de historie omgaan van na Monty Python, Blackadder en Herman Brusselmans. Sommigen zullen het humoristisch vinden, maar het is vooral schrijnend. En ongetwijfeld ook schrijnend bedoeld. Hoe kunnen liefde en vriendschap overleven in een liefdeloze wereld? Dat was de gedachte die na het uitstappen uit de rollercoaster – waar het voortrazende verhaal aan doet denken – nog even in me rondspookte.
Hoe kunnen liefde en vriendschap overleven in een liefdeloze wereld?
De Steenkruier is een roman van Frans Ellenbroek. Ellenbroek (1951) was tot 2018 meerdere decennia lang directeur van Natuurmuseum Brabant. Hij publiceert over natuurhistorische en biologische onderwerpen, schrijft gedichten en heeft enige naam als beeldend kunstenaar. En nu schreef hij dus ook nog een roman. En niet zomaar een tussendoortje, de schrijver zegt alweer met een volgende bezig te zijn. Ellenbroek blijkt zich goed in het genre te hebben verdiept. Zijn boek presenteert de levens van ene Bernard en zijn vrouw Martha die balanceren in een relatie in wankel evenwicht. Hun lotgevallen en gevoelens in de familiaire en relationele sfeer kruisen op bijzondere wijze de lotgevallen en gevoelens van anderen. Parallel daaraan ontspint zich een spannende intrige rond een oplichtingaffaire in de kunstwereld die van het boek onverwacht een pageturner maakt. In elk geval was het dat voor mij. De laatste hoofdstukken moest en zou ik in één keer uitlezen. Mocht DWDD nog hebben bestaan, Matthijs van Nieuwkerk zou van enthousiasme met het boek op tafel hebben geslagen.
Het is moeilijk om over De steenkruier iets te vertellen zonder de intrige prijs te geven en dat zou jammer zijn voor degenen die het boek willen gaan lezen. Zeker voor hen die van die spanning houden die door het bekwaam rangschikken van gebeurtenissen opgeroepen wordt. Hoe goed dat allemaal ook gedaan is, persoonlijk had ik liever gezien dat de relationele perikelen in het boek zonder de oplichtingaffaire in de kunstwereld tot een zinderende confrontatie hadden geleid. Nu blijven man en vrouw onafhankelijk van elkaar achter als slachtoffer zonder dat het tussen hen tot een treffen is gekomen.
Leve de Koning (ISBN 9789038808309), verscheen bij Nijgh & Van Ditmar;
De Steenkruier (ISBN 97894933266261) bij Godijn Publishing.
© Brabant Cultureel 2021