Toen zijn vader het huis waarin hij voortaan alleen leefde begon op te ruimen, besloot Ton Grote alle losse spullen van zijn ouders fotografisch vast te leggen. Met de foto’s die uit dit project voortkwamen, heeft hij een bijzonder fotoboek gemaakt. Opnieuw een mooie uitgave van The Eriskay Connection in Breda.
door Joep Eijkens
In 2010 verscheen Perceel Nr. 235. Encyclopedie van een volkstuin (2010) van Anne Geene. Een poging tot ‘een complete visuele weergave van alles wat er groeit, bloeit, zwemt en vliegt, op, langs en over’ een bepaald volkstuinperceel in Rotterdam-Overschie. Van twee jaar later dateert Hier woont mijn huis waarin Eddo Hartmann fotografisch verslag doet van wat hij aantreft in elke kamer van zijn ouderlijk huis, meer dan twintig jaar nadat hij zowel de woning als zijn gewelddadige vader ontvlucht was. Beide fotoboeken kwamen mij in gedachten toen ik Eindhovenseweg 56 van Ton Grote begon door te bladeren. Maar de verschillen zijn aanzienlijk groter dan de overeenkomsten.
Het boek telt 336 bladzijden. Elke bladzijde gevuld met minstens één, maar meestal meerdere foto’s. In totaal 2262 foto’s, geselecteerd uit meer dan vijfduizend stuks. Geen bijschriften, alleen foto’s. De enige, korte, tekst vind je aan de binnenkant van het omslag. Daarin schrijft Grote dat hij samen met een broer en zus en zijn ouders op het adres Eindhovenseweg 56 woonde. De plaatsnaam ontbreekt. Dat zijn vader na de dood van moeder in het grote huis achterbleef. En dat hij, toen vader begon op te ruimen, besloot om alle losse spullen van zijn ouders te fotograferen. Kasten, witgoed, meubels en bedden hoorden daar niet bij, maar voor de rest legde Grote de objecten strak afgetekend tegen een neutrale achtergrond en goed belicht vast.
Vervolgens ordende hij alle spullen in diverse categorieën en subcategorieën zonder die nader te benoemen. Om een kleine greep te doen: dat varieert van serviesgoed tot tuingereedschap, van familiealbums tot de huisapotheek en van rookwaren (subcategorie: aanstekers) tot speelgoed.
Nagelschaartje
Het fraai door Jeremy Jansen ontworpen boek met het formaat van een dikke pocket deed mij qua inhoud aanvankelijk even denken aan een catalogus voor een veiling. Maar dan wel een veiling die weinig kopers zal trekken. Want wie zit anno 2021 nog te wachten op een ruimte opslurpende Winkler Prins Encyclopedie? Of op een nagelschaartje waar een onbekende jarenlang zijn of haar nagels mee heeft geknipt? Goed, je hebt nog mensen die koffie willen malen met de hand. En iemand die een warme kruik in bed wel prettig vindt. Maar een portret van monseigneur Bekkers – hoe goed die man ook was – dat hangt toch niemand meer aan de muur? Enzovoorts, enzovoorts.
Het boek opent heel treffend met een aantal wekkers, klokken en horloges. De categorie ‘Tijd’ zou je dus kunnen zeggen. Mooi: de eerste twee wekkers zijn afkomstig van de slaapkamer van de ouders. Want je kunt ook via een soort register achterin het boek precies nagaan waar wat stond of gelegen heeft.
Wat al die spullen oproepen is een bepaalde sfeer, iets van: zo zag het leven van de bewoners van het pand Eindhovenseweg 56 eruit. Deze dingen gebruikten ze, hiermee waren ze omgeven. Ook spreekt er iets uit van geborgenheid. Maar misschien nog meer werkt het boek als een spiegel. Heel veel dingen komen je bekend voor. Ja, er zijn wel verschillen, maar tot op zekere hoogte heeft je eigen leven er ook zo uitgezien. En: wat verzamelen we toch veel in de loop der jaren, hebben we dat echt allemaal nodig? Maar ook: wat zullen je kinderen doen met je eigen, echt dierbare dingen als je uit de tijd bent?
Verzamelaar
Uit een persbericht dat de publicatie van het boek begeleidt, valt op te maken dat Ton Grote (Best 1958) als HR-adviseur werkt bij een ziekenhuis. En dat hij naast zijn werk een enthousiast fotograaf en ‘fanatiek verzamelaar van fotoboeken’ is. Maar verder blijft hij voor de lezer en kijker een onbekende.
Ik weet dus ook niet hoe hij terugkijkt op de jaren dat hij samen met zijn ouders, broer en zus geleefd heeft, daar aan de Eindhovenseweg 56. Ik ga uit van een positieve terugblik. Dat het boek bij mij als buitenstaander niet alleen iets gemoedelijks oproept, maar ook een zekere saaiheid, komt misschien ook doordat de meeste foto’s in zwart-wit zijn. De kleurenfoto’s werken als een welkome onderbreking in die toch wel grijze massa. Maar of dat de bedoeling van de fotograaf is?
Toch, als je langer in het boek blijft kijken, verdwijnt de gedachte aan een catalogus en krijgen zelfs de meest triviale voorwerpen zoals ze gefotografeerd, gegroepeerd en te boek gesteld zijn een zekere schoonheid. Zo is het tenminste mij vergaan. Mooi is ook het einde van het boek waarin we – via elpee’s, muziekinstrumenten, vishengels, een verrekijker en fotocamera’s – ten slotte terecht komen bij de spullen van een doka die kennelijk op zolder was ondergebracht. Overcompleet geworden? Het doet denken aan het einde van een tijdperk – in elk geval voor de bewoners van Eindhovenseweg 56. Al met al een bijzonder fotoboek.
Ton Grote (concept en fotografie), Eindhovenseweg 56. Boekontwerp: Jeremy Jansen. Breda: The Eriskay Connection 2021, 336 pp., ISBN 978-94-92051-73-8 pb., € 30,00.
© Brabant Cultureel 2021