Een boek is een ding dat meer is dan een drager van tekst. Je hoeft geen grote bibliofiel te zijn om ook te kunnen genieten van het feit dat een boek met zorg is gemaakt. En dat niet alleen door een vormgever die de tekst en de eventuele illustraties optimaal op de pagina’s heeft gezet. Ook de keuze van het papier en de vormgeving en afwerking van de band – dus het boek als materieel object – dragen bij aan het genot dat een boek kan geven. Binnen de studie van het boek als materieel object, de codicologie, neemt de boekband een bijzondere positie in.
Het maken van boeken kent een traditie van eeuwen en dat geldt ook voor het maken van boekbanden. Omdat boeken lang individueel werden ingebonden, kan een oudere boekband veel vertellen over het gebruik en de gebruikers of eigenaren van het betreffende boek. Daarnaast spelen technologische ontwikkelingen en mode een rol en behalve het boek zelf, vertelt dus ook de boekband een verhaal.
In de loop van de negentiende eeuw kwamen industrieel vervaardigde banden in gebruik, maar lieten zeker rijkere – of snobistische – boekenkopers nog vaak hun boeken afzonderlijk inbinden. Begin twintigste eeuw kwam de boekband binnen het bereik van de moderne vormgeving en gingen kunstenaars van naam boekbanden ontwerpen in de stijlen van Art Nouveau en Art Deco, vaak in combinatie met vignetten en illustraties om de tekst te verluchtigen.
Expositie
In de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg is momenteel een kleine expositie te zien met Brabantse boekbanden die deze geschiedenis illustreren. Te zien, is misschien veel gezegd, want door corona is de toegankelijkheid van de bibliotheek beperkt,. Zo lang de bibliotheek niet helemaal dicht hoeft, is in elk geval de vitrine in de entreehal wel te bekijken (het andere deel bevindt zich bij de Brabant-Collectie op niveau 0 in het gebouw; vooraf een afspraak maken is nodig). Bovendien verscheen bij deze tentoonstelling een mooi verzorgde brochure waarin conservator Emy Thorissen aan de hand van voorbeelden en met veel foto’s de expositie toelicht (en eigenlijk herhaalt). Deze mooi verzorgde brochure telt dertig pagina’s en is aan de balie van de bibliotheek gratis af te halen. De geëxposeerde en in de brochure afgebeelde boeken komen voor een flink deel, maar niet uitsluitend, uit de Brabant-Collectie. Daarnaast is echter ook geput uit de andere erfgoedcollecties in de universiteitsbibliotheek. (lt)
Emy Thorissen, Made in Brabant. Bijzondere banden en boeken. Tilburg: Brabant-Collectie, i.s.m. Stichting Brabantse Hoeders 2021, 31 pp., geen ISBN, pb, gratis.
De expositie is te zien tot en met 31 januari 2022.