‘Wereldberoemd’ is ze in Tilburg, maar ook in binnen- en buitenland wist Ria van Dijk alias Luchtbuks Ria alias de Tilburgse schietvrouw stevig te scoren. Op 18 november 2021 blies zij haar laatste adem uit na een rijk gevuld leven. Zij werd 101 jaar oud. Een terugblik.
door Joep Eijkens
Ria van Dijk leerde ik kennen toen ik nog bij het Brabants Dagblad werkte en haar moest interviewen voor een stukje over de Tilburgse kermis. Aanleiding was haar bijzondere verzameling foto’s die zij sinds haar jeugd letterlijk bij elkaar had geschoten in schiettenten op de kermis. Je kent het wel: je schiet op een schijf en als het raak is, wordt een camera geactiveerd die een foto maakt van de schutter en de al dan niet toevallig ernaast staande mensen of voorbijgangers.
Ria van Dijk was zestien toen zij voor het eerst haar portret schoot, zeg maar haar eerste kermis-selfie. Bijna elk jaar bezocht zij de kermis om steevast terug te komen met een nieuwe trofee voor haar verzameling. Alleen tijdens de oorlog, toen er écht werd geschoten, moest ze de kermisbuks laten rusten. Maar ook in de jaren daarna, toen zij de kost verdiende als zelfstandig gevestigd drogist, ging ze ermee verder en dat hield ook niet op toen ze de tachtig was gepasseerd. Ze schoot overigens niet alleen in Tilburg, maar ook op kermissen elders. Zo ontstond een unieke fotocollectie die laat zien hoe in de loop der jaren het straatbeeld en de mode veranderden, met steeds als een rots in de branding de steeds steviger wordende Tilburgse vrijgezel, turend door het vizier van haar geweer.
Fotoboek
In 2006 werden de foto’s tentoongesteld in Tilburg. En dat was het dan. Of toch niet? Tentoonstellingen verdwijnen, boeken niet. Zou er geen mooi fotoboek van te maken zijn, zo vroeg ik me op zeker moment af. En ik dacht meteen aan de serie In almost every picture van de artistieke duizendpoot en reclameman Erik Kessels. Daar zou de collectie van Van Dijk beslist in passen, zo leek mij. En inderdaad, Kessels had aan een vluchtige blik op de fotoscans genoeg om ja te zeggen.
Nog datzelfde jaar, 2008, verscheen het boek en dat trok meteen de aandacht, ook internationaal. Een paar maanden later werd de hele verzameling gekocht door het Stedelijk Museum in Amsterdam. Dit tot vreugde van Ria van Dijk die een deel van het geld gebruikte om familie en oud-personeel van haar drogisterij te fêteren.
Overigens had ook Centre Pompidou in Parijs belangstelling voor de foto’s getoond, maar daar viste men dus achter het net. Wel maakte de Parijse fotografieconservator Clément Chéroux van Van Dijks foto’s een prominent onderdeel van een mooie reizende tentoonstelling die in de zomer van 2010 ook het beroemde internationale fotofestival Rencontres d’Arles aandeed. De inmiddels negentigjarige Tilburgse ging mee naar het festival en genoot met volle teugen.
Wijn
Sowieso had Ria van Dijk een groot talent voor genieten. Genieten van mensen, beeldende kunst, muziek en – niet op de laatste plaats – van witte wijn. “Ik ben Onze Lieve Heer dankbaar dat hij wijn heeft gemaakt”, was één van haar gevleugelde uitspraken. Nooit heb ik iemand gekend die zo zichtbaar van wijn kon genieten. En ondertussen bleef haar collectie kermisfoto’s maar groeien. Het boek was al lang uitverkocht toen het in 2016 tijd werd voor een tweede druk. Daarop was een sticker geplakt met de tekst ‘updated edition: with 8 new shots’.
In de daaropvolgende jaren was op de Tilburgse kermis steeds hetzelfde ritueel te zien. Dan kwam Ria in haar rolstoel weer schieten, omringd door fotografen en cameraploegen van onder meer Tilburg TV, SBS6 en Omroep Brabant. De hoofdpersoon zelf vond het soms wat overdreven, maar genoot er wel van. En na afloop was het poffertjes eten.
Het schieten ging vanzelfsprekend steeds moeilijker, maar de dienstdoende kermisexploitant wist daar altijd wel een mouw aan te passen zodat de Tilburgse schietvrouw steeds met minstens één nieuwe trofee huiswaarts kon keren, blij dat het haar weer eens gelukt was.
100ste verjaardag
Op 24 juni 2020 vierde Luchtbuks Ria alias de Tilburgse schietvrouw haar honderdste verjaardag in servicecentrum Het Laar waar ze al jaren met plezier woonde. Ondanks de coronabeperkingen werd het een groots en mooi feest, niet op de laatste plaats dankzij een heuse schiettent die in de tuin was neergezet. Zelfs de Tilburgse burgemeester waagde een poging. Wekenlang had Ria van Dijk het daarna druk met het lezen en bekijken van de meer dan zevenhonderd brieven en kaarten met gelukwensen die mensen uit het hele land haar hadden gestuurd. Om over de enorme partij flessen wijn nog te zwijgen.
Maar daarna werd het toch wel stil om haar heen. Een enkele keer gaf zij te kennen het spijtig te vinden dat ze nooit kinderen had gehad. Maar lang bleef ze daar niet bij stilstaan. Er waren zoveel mooie herinneringen aan de tijd dat ze een eigen drogisterij had gerund, aan het koor waarin ze gezongen had, aan de vele mensen die ze had gekend en niet op de laatste plaats aan haar vader die haar gezellige woonkamer inkeek vanaf een schilderij aan de muur. En altijd was daar weer het genieten van een glas wijn. Je moest overigens wel meedrinken, en niet te zuinig. Geen half gevuld glas, daar hield zij niet van. Hoe vaak heb ik haar niet horen zeggen: “Ik heb een mooi leven gehad.”
En nu is Ria van Dijk overleden – dood klinkt zo definitief. De Tilburgse kermis zal het voortaan met één attractie minder moeten stellen. De fotografen, verslaggevers en cameraploegen moeten op zoek gaan naar een ander succesnummer.
Stoer
Ten slotte, wat trok Ria aan in dat schieten? Natuurlijk heb ik haar dat wel eens gevraagd. Echt een duidelijk antwoord heb ik nooit gekregen. Waarom zou ze eigenlijk al zo jong met het fotoschieten op de kermis zijn begonnen, nog wel een meisje – en dat in die tijd? Zeker, ze was een meisje, maar dan wel een van de stoere soort. Geen wonder dat zij thuis al had leren schieten van haar broer Jan. “Gewoon met pluimkes schieten, hè”, vertelde ze mij ooit. “En toen ik met twee vriendinnen op de kermis kwam, zeiden ze: gij schiet toch altijd met jullie Jan, doe het hier ook eens.” En jawel hoor op 5 september 1936 schoot Ria voor de eerste keer van haar leven in de roos en even later die dag was het weer raak, zodat de trotse Tilburgse meid twee trofeeën mee naar huis kon nemen – het begin van een levenslange passie.
Lees ook in Brabant Cultureel:
Wereldberoemde ‘luchtbuks Ria’, de Tilburgse schietvrouw, blijft bescheiden
© Brabant Cultureel 2021