In 2022 bestaat de onafhankelijke Eindhovense uitgeverij Lecturis honderd jaar. De uitgeverij, die vooral boeken uitgeeft over kunst, design, fotografie en architectuur, is tot ver buiten Eindhoven een begrip. Het vak staat onder druk, maar directeur-uitgever Paul van Mameren heeft vertrouwen in de toekomst: “Beeld wordt steeds belangrijker.”
door Corien Ligtenberg
Sterker kan het niet: een sprekende zwart-witfoto van de Olympisch kampioene Sifan Hassan siert de cover van de najaarsbrochure van uitgeverij Lecturis. Fotograaf Laura de Mildt schoot de foto voor het boek Op Kracht en Karakter. Nederlandse vrouwen in topsport, met teksten van Caroline Trujillo. “Boeken over sterke vrouwen doen het goed”, zegt uitgever Paul van Mameren. “Dat past in de tijdsgeest. Dat zagen we bijvoorbeeld ook bij onze uitgave 50 sterke vrouwen die de wereld veranderden door Chiara Pasqualetti Johnson. Dat boek is inmiddels uitverkocht.”
Puzzelen
Lecturis geeft dertig tot veertig boeken per jaar uit. Van Mameren: “Soms krijgen we een boek al bijna kant-en-klaar aangeleverd. Dan doen we vooral de distributie en verkoop, een soort uitgeven in opdracht. Bij andere boeken zijn we vanaf het prille begin betrokken. Sommige daarvan geven we in huis vorm, zoals nu bij de uitgave over Elvis. Dan zijn we zelf aan het puzzelen aan de Mac, wat erg leuk is om te doen. In het algemeen hechten we veel belang aan de kwaliteit van de vormgeving. De boeken die we uitgeven passen echt bij ons.”
Het bedrijf omvat drie imprints: Lecturis voor kunst, design, fotografie en architectuur, DATO als het fonds voor boeken over sport, lifestyle en historie en Citrus als fonds voor culinaire boeken. Maar binnen Lecturis is ook ruimte voor publieksboeken zoals De Matlas van Den Haag, portretten van Haagse mannen met een matje als haardracht. Dat boek verscheen afgelopen juni en kreeg veel aandacht in de pers. Bij DATO verschijnt Op zoek naar Elvis, waarin vrienden en bekenden in woord en beeld hun persoonlijke herinneringen aan The King vertellen.
Van Mameren: “Niet elk boek dat we uitgeven is even toegankelijk. Deze boeken passen ook bij ons. En soms publiceren we ook boeken onder onze belangrijkste imprint Lecturis omdat ze bijvoorbeeld over Eindhoven gaan. Dat is zo Lecturis-gerelateerd.” Voorbeelden zijn Stilstaan en doorgaan. Het virus versus Eindhoven waarin Hildegard Hick Eindhoven fotografeert tijdens de eerste maanden van de coronacrisis, en het vervolg Van handen wassen naar handen schudden.
Drukkerij
Lecturis is hecht verweven met Eindhoven. De uitgeverij werd in 1922 opgericht onder de vleugels van boekhandel Van Piere, door eigenaar B. Kessels. Na 1940, toen Kessels’ schoonzoon Van de Westelaken in het bedrijf kwam, werd het steeds meer een drukkerij. Door contacten met kunstenaars en vormgevers ontwikkelde Lecturis zich gaandeweg tot een belangrijke drukker van kunstboeken.
Van Mameren begon in 1987 bij Lecturis, werkte daarna bij diverse andere bedrijven en kwam in 2006 weer terug. “Dat was een bewuste keuze. Lecturis is echt mijn bedrijf. Dat heeft ook te maken met het product dat we maken. Boeken zijn altijd de rode draad geweest. Je kan van alles maken, brochures, magazines, boeken, maar een boek blijft, het behoudt zijn waarde, dat gooi je niet weg. ”
Het bedrijf heeft meerdere eigenaren gehad. Rond 2008 wilde VADO, de toenmalige eigenaar, de drukkerij verkopen. De hoeveelheid drukwerk nam af en ook de boekenmarkt kromp. Van Mameren: “Toen heb ik Lecturis overgenomen. Dat was echt een sprong in het diepe. Het was ook net de tijd dat de bank van Lehman Brothers omviel en de crisis begon. Het eerste jaar was de drukkerij oké, maar daarna werd het minder. Er kwam steeds meer buitenlandse concurrentie. In 2010 zijn we naast drukken ook weer met uitgeven begonnen. In eerste instantie wist ik niets van uitgeven. Ik heb me in die wereld verdiept en heb iemand in dienst genomen. We gaven met name boeken uit over kunst, design en fotografie.”
“De combinatie van drukkerij en uitgeverij is mooi, maar moeilijk. Daarom is het ook gestopt. Het was te risicovol. In 2015 heb ik voor het hele bedrijf faillissement moeten aanvragen. Dat was pijnlijk. Daarna is een doorstart gemaakt met de uitgeverij. Sinds 2017 is Lecturis weer een zelfstandig bedrijf.”
Warme band
Lecturis geeft vooral originele titels uit. Meestal dienen de auteurs – en de onderwerpen – zich aan. Ook werkt Lecturis regelmatig samen met musea. Dat begon ooit met het Van Abbemuseum in Eindhoven. Bij de exposities verzorgt de uitgeverij de publicatie. Een voorbeeld is de al genoemde De Matlas, die uitkwam bij de expositie die nog tot 1 december te zien is in Fotomuseum Den Haag. En In de hoofdrol Chas Gerretsen bij de expositie (tot 22 april 2022) in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. Van Mameren: “We hebben een warme band met een aantal musea. Daar zijn we echt dankbaar voor.”
Verder geeft Lecturis autonome boeken uit van kunstenaars, ontwerpers en fotografen. Deze maand verschijnen bijvoorbeeld Am I Not Light, het eerste fotoboek van fotograaf en wetenschapper Bob Farese Jr. en To Be Frank, de eerste monografie van fotograaf Frank van Driel. Van Mameren: “Fotoboeken hebben vaak een lastig aspect, want ze zijn kostbaar om te maken en kennen een relatief lage oplage. Daarom moeten fotografen tegenwoordig steeds vaker zelf geld meebrengen als ze een boek over hun werk willen publiceren.
De oplage schommelt meestal tussen de vijfhonderd en duizend exemplaren. Onze boeken zijn voor een klein publiek. Maar het is wel geweldig mooi om ze uit te geven. Ik heb altijd al van fotografie gehouden.” Om een bredere markt te beslaan, worden de meeste fotoboeken in het Engels uitgegeven. Lecturis staat er ook mee op Europese beurzen.
Rijksmonument
De uitgeverij heeft tegenwoordig haar onderkomen in een van de lokalen van de voormalige Christelijke Nationale Schoolvereeniging aan de Galileïstraat in Eindhoven, een markant pand dat in 1921 werd gebouwd naar ontwerp van architect Paul Briët van architectenbureau Hanrath. Nu is dit rijksmonument een bedrijfsverzamelgebouw voor ondernemers in de creatieve sector.
In 2017 waren er vijf mensen in dienst bij Lecturis. Nu, na de coronacrisis, zijn dat er nog twee, Van Mameren en vormgever/uitgever Hans Timmer, en wordt er meer en meer gewerkt met freelancers. Van Mameren: “Tijdens corona stond de markt stil. Musea en boekwinkels waren dicht. De verkoop van kookboeken bijvoorbeeld stokte. Een kookboek is toch vaak een cadeau dat mensen in de winkel zien liggen en dan kopen. Het is goed dat de boekwinkels nu weer open zijn!”
“Het is nu even afwachten hoe alles zich post-corona ontwikkelt. Lecturis zal altijd een non-fictie uitgeverij blijven. Met de drie imprints kunnen we vele kanten op. Het vak staat onder druk, maar we blijven in beweging. We gaan door met waar we goed in zijn en daar heb ik alle vertrouwen in. Het uitgeversvak is toch vooral mensenwerk, en dat is een prachtig aspect.”
Lees ook op Brabant Cultureel:
De Eindhovense boekhandel Van Piere concurreert op beleving
Boekhandel Adr. Heinen vindt de liefde voor het boek in 3D onverwoestbaar
Boekwinkel Het Verboden Rijk in Roosendaal sluit met pijn in het hart
© Brabant Cultureel 2021