Van oudsher was het Internationaal Vocalisten Concours in Den Bosch onder die naam bekend. Met ingang van de 54e editie presenteert het muziekevenement zich onder de Engelse naam International Vocal Competition. Aan de opzet van het concours is echter niets veranderd, dit jaar staat het lied centraal. Een van de juryleden is Dame Sarah Connolly.
door Camiel Hamans
“You’re mistaken.” Dame Sarah Connolly zegt het vriendelijk maar gedecideerd. “Het kan niet 1990 geweest zijn dat ik de tweede prijs won op de International Vocal Competition. Ik maakte toen nog deel uit van de BBC-Singers, het kamerkoor van de BBC. Ivor Bolton en Jane Glover, gastdirigenten van het koor, probeerden me wel over te halen tot een solocarrière, maar ik kwam nergens door de audities. De prijs in ’s-Hertogenbosch veranderde dat. Toen kreeg ik mijn eerste operarollen. Dat was in 1994.”
Mezzo-sopraan Sarah Connolly, door de Britse vorstin in 2017 tot een persoonlijk adeldom verheven als Dame Commander of the Order of the British Empire en daarom nu Dame Sarah Connolly DBE, keert dit jaar terug naar ’s-Hertogenbosch. Deze keer als jurylid voor de 54e IVC dat vanaf nu doorgaat onder de Engelse naam (de) International Vocal Competition. Het concours staat dit jaar open voor lied-duo’s, een zanger met een begeleidend pianist.
Pianolerares
De IVC is uitermate belangrijk geweest voor de carrière van Sarah Connolly, vertelt zij via Zoom vanuit Santiago de Compostela waar ze is voor een liedrecital. “Ik was opgeleid als pianist en zangeres en had me er ongeveer bij neergelegd dat ik wel pianolerares zou worden. Zingen voor publiek vond ik vreselijk moeilijk. Met je gezicht naar een zaal gaan staan en al die mensen aan moeten kijken. Tot ik de kans kreeg om lid te worden van het BBC kamerkoor. Dat treedt, naast studio-opnames, ook wel op in de zaal, maar in een groep kun je je verschuilen.”
Zingen voor publiek vond ik vreselijk moeilijk. Met je gezicht naar een zaal gaan staan en al die mensen aan moeten kijken…
“In mijn vrije uren arrangeerde ik Gershwin-songs en daardoor heb ik er een tijd van gedroomd jazzzanger en pianist te worden. Uiteindelijk ben ik die richting niet opgegaan, want ik wilde toch liever Shérérazade van Ravel zingen. Maar pianist en begeleider Roger Vignoles, nu medejurylid in ’s-Hertogenbosch, was onder de indruk van mijn bewerkingen en nam twee van mijn Gershwin-songs op zijn Cabaret CD.”
Ervaring
“In 1992, na vijf jaar durfde ik de grote stap aan en ben ik vertrokken bij de BBC-Singers. Bij elke auditie kreeg ik vervolgens de vraag welke rollen ik al had gezongen en waar. Als ik dan antwoordde dat ik tot dan toe alleen semiprofessioneel opera had gedaan, werd ik afgewezen vanwege gebrek aan ervaring. En dat terwijl ik juist optredens nodig had om ervaring op te doen. Het was om wanhopig van te worden, en ik was al bijna dertig. Daarom schreef ik me in voor het concours in ’s-Hertogenbosch.”
Ik schreef me in voor de categorie waar ik het minste van wist, maar waar ik wel de meeste interesse voor had.
“Het was anders dan nu, waarbij elke aflevering aan een speciale categorie gewijd is. Toen waren oratorium, opera en lied drie afdelingen van een wedstrijd, wel elk met eigen prijzen. Lied en oratorium waren mijn sterkste punten, maar daar had je zulke goede mensen voor dat ik dacht in die categorieën nooit te kunnen winnen. Dus schreef ik me in voor de categorie waar ik het minste van wist, maar waar ik wel de meeste interesse voor had. Het was een prima leerschool voor me. Ik moest repertoire opbouwen.”
“Als je de operafinale haalde moest je tien aria’s zingen en ik had er hooguit zeven op mijn lijst. Ik dacht absoluut niet dat ik enige kans maakte. Dus toen ik doorging naar de finale en daarin de tweede prijs behaalde, was ik ‘surprised, very surprised’. Mijn gastgezin ook. Jammer genoeg weet ik de naam van die familie niet meer. De moeder heette Rita. Ze waren zo blij. Zij hadden nog nooit een finalist als gast gehad.”
Respectabel
Vervolgens ging het hard. “Mijn CV werd met zo’n internationale prijs ineens respectabel. Ik kreeg mijn eerste operarol bij de Welsh National Opera, Annina in de Rosenkavalier, het gerenommeerde Askonas Holt werd mijn agent en Philippe Herreweghe benaderde mij voor Bachconcerten. Met hem heb ik jarenlang Nederland en België doorkruist. Mijn doorbraak kwam toen ik in 1998 de rol van Xerxes zong in Händels gelijknamige opera voor de English National Opera.”
Sinds dat succes heeft Dame Sarah Connolly veel ‘Hosenrollen’ gezongen – mannenrollen die worden gezongen door vrouwen, meestal een mezzo – maar geenszins uitsluitend. In vrijwel alle grote operahuizen ter wereld heeft zij opgetreden en ze heeft een discografie van meer dan dertig CD’s op haar naam. Maar ze beperkt zich geenszins tot opera. “Ik heb altijd Lied gedaan, al vanaf mijn conservatoriumjaren aan het Royal College of Music in Londen. Ook als begeleider. Ik heb al die uitgaven van Peters Editions doorgespeeld en gezongen: alle Schubert, Wolf, Mendelssohn, Schumann, Grieg en Brahms liederen. Ik luisterde naar opnames van Peter Pears, Dietrich Fischer-Dieskau en Hermann Prey.”
Om Lied te kunnen zingen, moet je weten wat opera is.
Je moet een karakter uitbeelden.
“In 1998 heeft mijn agent me voorgesteld aan Malcolm Martineau, in mijn ogen de meest vooraanstaande begeleider. Aanvankelijk voelde ik me meer zijn leerling dan collega. Hij heeft mij zoveel bijgebracht dat we nu gewoon collega’s zijn. Jaarlijks geef ik minstens dertig, nou eigenlijk wel veertig recitals. Ik durf me nu wel een ervaren ‘recitalist’ te noemen. Ik denk dat mijn kennis van en inzicht in Lied die van opera overtreft. Daarom is het ook niet vreemd dat ik nu in een Lied-jury zit.”
Uitbeelding
“Om Lied te kunnen zingen, moet je weten wat opera is. Je moet een karakter uitbeelden. Voor jonge zangers is dat moeilijk, die zijn nog teveel gericht op hun stem en zitten vaak nog aan de noten vast. Ik kijk naar zangers. Natuurlijk is stem nummer één, maar uitbeelding is minstens zo belangrijk. Tot mijn dertigste had ik nauwelijks acteerervaring. Ik deed als ik een lied moest zingen gewoon maar wat ik in mijn hoofd voelde. Maar ik begreep al wel dat je het lied moet beleven alsof het een deel van jezelf is.”
“Zangers moeten de relatie tussen de woorden en de muziek niet alleen begrijpen, maar vooral overbrengen. Ze moeten hun stem zodanig kleuren dat er een relatie ontstaat met de emotie van het verhaal. Een zanger die een lied zingt, moet zich de vraag stellen waarom hij dit lied wil zingen, wat zijn verbinding is met deze tekst. Als een leraar je opdraagt zo maar een lied in te studeren en je hebt er geen verbinding mee of je voelt dat het te hoog voor jou ligt, moet je nee durven zeggen, ook tegen je leraar.”
Zangers moeten de relatie tussen de woorden en de muziek niet alleen begrijpen, maar vooral overbrengen.
“Van de zangers die we tijdens het concours gaan horen verwacht ik een goede taalbeheersing en een engagement met het lied dat zij zingen. Ik wil zien en horen wat ze hebben geïnvesteerd om dit specifieke verhaal te brengen, wat het hun emotioneel kost om dit lied uit te voeren, maar het is absoluut niet zo dat de veertien liedduo’s die we tussen 16 en 21 november gaan horen in de halve finales en de finale angst voor ons moeten hebben. We willen het beste uit ze halen, wij willen ze helpen, we willen ze blij maken. Wij, de jury, zijn ‘supportive people’, aardige mensen. We komen naar ’s-Hertogenbosch om de kandidaten te steunen. Dat is de enige reden waarom ik kom: ik wil de helpende hand bieden.”
International Vocal Competition IVC:
LiedDuo, 16-21 november 2021 te ‘s-Hertogenbosch.
Wij, de jury, zijn ‘supportive people’, aardige mensen.
© Brabant Cultureel 2021