Het schilderij De aardappeleters van Vincent van Gogh staat centraal in een expositie van het Van Gogh Museum in Amsterdam. De schilder zelf vond het destijds een zeer geslaagd schilderij, maar zijn omgeving was minder enthousiast. Tegenwoordig wordt het beschouwd als een van de hoogtepunten uit zijn Nederlandse periode.
Onder de titel De aardappeleters: misser of meesterwerk? brengt het Van Gogh Museum het ontstaansproces van dit werk in beeld. Van Gogh schilderde in 1885 een boerenfamilie aan de keukentafel in een boerderij in Nuenen. Met dat doek hoopte hij door te breken op de Parijse kunstmarkt, maar het schilderij bleef onverkocht en belandde in de collectie van zijn broer Theo.
Het sombere schilderij vond geen genade in de ogen van zijn goede schildersvriend Anthon van Rappard, die de weergave van het boerengezin nergens op vond lijken. Van Gogh bleef achter zijn creatie staan. Volgens hem bracht het het rauwe boerenleven waarheidsgetrouw in beeld. Hij had niets met de romantisering van het boerenleven zoals die in de schilderkunst toen gebruikelijk was.
Van Goghs had zich degelijk voorbereid op het schilderen van De aardappeleters. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de vele voorstudies die hij maakte, een voor hem ongebruikelijke werkwijze. Zo schilderde hij Studie voor De aardappeleters (1885), een olieverfschets van de compositie. Deze schets bevindt zich in de collectie van het Kröller Müller Museum. Van Gogh keerde ’s avonds talloze keren terug naar de boerenwoning om details van het interieur te schetsen.
Nuenen
De tentoonstelling brengt in beeld hoe Van Gogh zich in Nuenen ontwikkelde tot schilder van het boerenleven, met werken als De oude kerktoren te Nuenen (‘Het boerenkerkhof’, 1885), Kop van een vrouw (1884-1885) en de brief met een Schets van de aardappelrooiers (1883). Schilderijen van tijdgenoten, zoals Het dankgebed (1861) van Charles Degroux uit het Koninklijke Museum voor Schone Kunsten in Brussel, laten zien hoe Van Gogh met het onderwerp van de boerenmaaltijd een geliefd thema koos.
Met deze expositie hoopt het Van Gogh Museum weer meer Nederlandse bezoekers te trekken. Uit onderzoek is gebleken dat veel Nederlanders denken dat het museum er vooral is voor buitenlandse toeristen. Het Van Gogh Museum verkeert door coronacrisis in financieel zwaar weer, vertelde directeur Emilie Gordenker in een interview op NPO Radio 1.
Boek
Bij de tentoonstelling verschijnt De aardappeleters. Van Goghs eerste meesterwerk, een publicatie waarin het ontstaansproces van het schilderij wordt belicht. Het boek is geschreven door onderzoeker Bregje Gerritse, tevens samensteller van de tentoonstelling. (en)
De aardappeleters: misser of meesterwerk?, tot en met 13 februari 2022 in het Van Gogh Museum in Amsterdam.
Illustratie boven: Lithografie van ‘De aardappeleters’ die Vincent van Gogh gebruikte ter promotie van het schilderij ‘De Aardappeleters’, april 1885. Lithografie op papier, 26.5 x 32 cm, Van Gogh Museum Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
www.vangoghmuseum.nl
Lees meer op Brabant Cultureel:
‘In de Brabantse voetsporen van Vincent van Gogh’ is een boek vol nostalgie
Bloemlezing uit Van Goghs brieven geeft beeld van ‘mensch’ achter de kunstenaar
Het Noordbrabants Museum prikt mythe door van de eenzame Vincent van Gogh
