‘Dwarsverbanden’ is vanaf 18 september 2021 open voor publiek. Bekende en minder bekende kunstwerken uit de collectie worden opnieuw bezien, maar vanuit hedendaagse perspectieven. De kunstgeschiedenis wordt verrijkt met dwarsverbanden. Accenten worden verlegd en daarmee herschrijft het Van Abbemuseum de kunstgeschiedenis.
door Irma van Bommel
“Dwarsverbanden gaat over relaties”, legt directeur Charles Esche uit tijdens de perspresentatie. “Relaties tussen kunstwerken, tussen kunstenaars van over de hele wereld, tussen kunst en samenleving en ook tussen museum en publiek. Deze presentatie is gemaakt voor een bredere groep bezoekers dan voorheen.” Het Van Abbe zet zich al jaren in voor inclusiviteit en dat vertaalt zich nu naar meerstemmigheid en multizintuiglijkheid.
De nieuwe presentatie is samengesteld door Charles Esche en de curatoren Steven Ten Thije (hoofd collecties) en Diana Franssen. “De kracht van Diana Franssen is dat zij kunstwerken in de expositie combineert met archiefmateriaal en boeken uit de bibliotheek”, vertelt Ten Thije. Franssen zwaait met deze expositie af, na dertig jaar curatorschap bij het Van Abbe. De curatoren hebben intensief samengewerkt met specifieke werkgroepen, zoals een adviesclub bestaande uit mensen met een lichamelijke beperking, mensen uit de queer-gemeenschap in Eindhoven en mensen die onderzoek doen naar het koloniale verleden. Allemaal om meerstemmigheid en multizintuiglijke waarneming vorm te geven.
Van Abbe verlegt accenten en herschrijft daarmee de kunstgeschiedenis
Deze nieuwe collectiepresentatie vergde twee jaar aan voorbereiding, maar het resultaat mag er zijn. De collectievleugel (de nieuwbouw) waar de nieuwe presentatie is te zien, heeft een metamorfose ondergaan. Veel tussenwanden zijn verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor een nieuwe, meer organische route door het gebouw. Vergezichten en doorkijkjes zorgen letterlijk voor dwarsverbanden. Veel textiel aan de wand en op de vloer dempt de geluiden en zorgt voor een prettige akoestiek. Dit is speciaal gedaan voor slechthorenden die worden gehinderd door achtergrondlawaai. De warme tinten waarmee de ruimten aan het begin zijn gevuld, bezorgen de bezoeker een warm bad. Wat ook opvalt: geen overkill aan kunstwerken zoals bij de vorige collectieopstelling.
Perspectief
De presentatie is chronologisch ingedeeld en begint op de begane grond met kunst uit de eerste helft van de twintigste eeuw en loopt door naar boven toe met kunst uit de tweede helft van de twintigste eeuw tot hedendaagse kunst. Er is niet alleen gekozen voor de grote namen uit de Europese kunstgeschiedenis, maar juist ook voor minder bekende namen uit andere werelddelen om te voorkomen dat we de hele kunstgeschiedenis blijven bezien vanuit het Europees perspectief. Zo wordt de relatie getoond tussen Picasso en de Cubaanse kunstenaar Wifredo Lam, en tussen Ossip Zadkine en de Argentijnse Alicia Penalba. Bij het werk van Pieter Ouborg wordt niet alleen werk getoond van Miró, maar zijn ook maskers te zien uit Java, waardoor hij zich had laten inspireren.
In een zaal met portretten wordt het accent gelegd op portretten van mensen met een donkere huidskleur, juist omdat deze portretten ondervertegenwoordigd zijn in de kunstgeschiedenis. Een soort inhaalslag. Verderop in de expositie zijn om die reden portretten van vrouwelijke kunstenaars te zien. Dat zijn portretten van krachtige vrouwen die betekenisvol zijn geweest voor de emancipatie van de vrouw. Naast emancipatie is er aandacht voor raciale ongelijkheid, klimaatverandering, gender en seksuele identiteit. Kunstenaars tonen hun maatschappelijke betrokkenheid.
Met expositie ‘Dwarsverbanden’ wil het museum een breder publiek bereiken
Kosten nog moeite zijn gespaard om de presentatie op allerlei wenselijke manieren vorm te geven. Het ontwerp van de expositie is van Diogo Passarinho Studio uit Berlijn, het grafisch ontwerp, bijvoorbeeld van wand- en vloerkleden is van The Rodina uit Amsterdam. Er is geïnvesteerd in verbetering van de akoestiek. Er zijn voelreplica’s van kunstwerken gemaakt, informatiekaartjes in braille en geurkaarten. Ook zijn schilderijen wat lager opgehangen zodat ze ook door bezoekers in een rolstoel goed te zien zijn.
Family Tour
Er is een app ontwikkeld die je op je eigen mobieltje kunt zetten, met verschillende tours waarmee je door de expositie kunt reizen. Voor het bekijken en beluisteren van de filmpjes is het dan handig om oortjes mee te nemen. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor de Introductie Tour. Bezoek je met kinderen de expositie dan kun je de Family Tour kiezen. Maar er is bijvoorbeeld ook een Breder Verhaal Tour die bij een aantal werken achtergrondinformatie geeft over het koloniale verleden. Of kies de Lichamelijke Ontmoetingen Tour of de Liefdesbrieven Tour.
De tours geven extra informatie, elk vanuit een andere invalshoek. Die verschillende invalshoeken zetten aan het denken en zorgen voor bewustwording van processen in de samenleving die nu opborrelen. Zo geeft de Breder Verhaal Tour niet alleen informatie over het koloniale verleden, maar ook over dekoloniaal denken. Zo horen we dat de kunstenaar Pieter Ouborg zich tijdens zijn verblijf op Java liet inspireren door maskers, maar voorbij ging aan de betekenis en gebruik daarvan. En waarom worden de kunstwerken van Ouborg in musea voor moderne kunst bewaard en de maskers als volkskunst in volkenkundige musea? De nieuwe collectiepresentatie blijft de komende drie jaar te zien. Dat biedt de gelegenheid de presentatie meerdere keren te bezoeken en telkens een andere tour te kiezen en zo de expositie vanuit verschillende perspectieven te bezien.
Vriendenloterij
De uitvoering van al deze ideeën is mogelijk gemaakt door een prijs van de Vriendenloterij van bij elkaar een miljoen euro. Het Van Abbe diende daartoe een plan in voor deze expositie, met de focus op meerstemmigheid en multizintuiglijkheid. Het is mooi dat het Van Abbemuseum deze wedstrijd won en het plan ook heeft kunnen uitvoeren.
De expositie is nog niet compleet. Momenteel is in en rondom het trappenhuis nog de indrukwekkende expositie van Victor Sonna over het slavernijverleden van Nederland te zien. Deze is verlengd tot begin januari 2022 omdat het museum door corona lange tijd gesloten was. Vanaf februari is hier werk te zien van René Daniëls en van enkele andere Nederlandse kunstenaars. Dan komt ook pas de catalogus uit die deze collectiepresentatie begeleidt.
‘Dwarsverbanden. Nieuwe collectiepresentatie ‘, van 18 september 2021 tot en met 1 juli 2024 in het Van Abbemuseum, Eindhoven.
https://vanabbemuseum.nl/programma/programma/dwarsverbanden/
Lees ook op Brabant Cultureel:
Indrukwekkend kunstproject van Victor Sonna in Van Abbe over slavernijverleden
© Brabant Cultureel 2021