Overzichtsexpositie geeft pionierende modefotografe Sacha de eer die haar toekomt

Zestig jaar nadat Sacha van Dorssen de beginselen van de fotografie leerde aan Academie St. Joost in Breda, keert zij terug naar die stad voor de opening van een overzichtsexpositie van haar werk als modefotografe. Dat zij in Nederland nauwelijks bekend is komt doordat zij al vroeg naar Parijs vertrok en voornamelijk voor buitenlandse modebladen heeft gewerkt. Daar komt nu met een expositie in Stedelijk Museum Breda verandering in.

door Irma van Bommel

Sacha van Dorssen (Rotterdam 1940) volgde begin jaren zestig de opleiding fotografie aan de Academie voor Beeldende Kunsten St. Joost in Breda. Voor haar stage bij modemagazine Elle ging zij in 1963 naar Parijs. Daar vond Art Director Peter Knapp haar foto’s interessant en opdrachten volgden. Van Dorssen besloot in Parijs te blijven en maakte daardoor haar opleiding niet af. Ze ging verder door het leven als modefotografe Sacha.

Snapshots

Elle was vanaf eind jaren vijftig een vooruitstrevend Frans modetijdschrift dat open stond voor nieuwe ideeën. Fotografen kregen er de ruimte om te experimenteren. Peter Knapp wilde af van het elegante type vrouw in balletpose met handschoenen en hoedje, dat de jaren vijftig had gedomineerd. Dat type maakte in de jaren zestig plaats voor het spontane, dynamische, jeugdige type vrouw. Foto’s mochten eruit zien als snapshots. Toonaangevende modefotograaf was Richard Avedon.

Het is jammer dat in de expositie in Breda van die begintijd, de jaren zestig, niet zoveel te zien is. Wel te zien uit die periode zijn Sacha’s foto’s van kinderkleding voor diverse bladen, waarbij de kinderen er voor die tijd opvallend spontaan uitzien. Ze bewegen zich vrij, alsof ze geen weet hebben van de camera.

In de expositie is een wand ingericht met Sacha’s coverfoto’s van magazines. Die geven een beeld van de tijdschriften waarvoor zij heeft gewerkt. Naast Elle waren dat de Sunday Times, Marie Claire, Vogue en een enkele keer Margriet (1971) en Avenue (1967). Avenue, een lifestyle blad, was vanaf de oprichting in 1965 toonaangevend op het gebied van modefotografie in Nederland. Voor de toonzetting was Elle het grote voorbeeld. Sacha heeft een enkele reportage gemaakt voor Avenue, maar in Nederland maakte zij nauwelijks naam.

Geëerd

In de jaren vijftig nog had modefotograaf Paul Huf er bewust voor gekozen om in Nederland te blijven. In het buitenland zou hij moeten concurreren met een grote groep fotografen. In Nederland was het wereldje klein en zou hij meer opdrachten krijgen. Enkele jaren later waagde Sacha de sprong naar Parijs, wat bijzonder was voor een jonge vrouw in die tijd. Bijzonder is ook dat zij meteen koos voor de specialisatie mode. Zij werd in Parijs en later ook internationaal een veelgevraagd modefotograaf en kreeg niet alleen opdrachten van modemagazines, maar ook van bekende modehuizen. In 2011 werd zij geëerd met een overzichtsexpositie in Parijs. 

Modefotografie geeft een beeld van de tijd waarin we leven, niet alleen doordat het type vrouw verandert, maar ook doordat bijvoorbeeld populaire films, literatuur en kunststromingen werden gekozen als inspiratiebron voor een setting. Was in de jaren zestig Richard Avedon toonaangevend, in de jaren zeventig waren dat Jeanloup Sieff, Hiro, Guy Bourdin en Helmut Newton. Sacha en fotografen die regelmatig voor Avenue werkten, zoals Boudewijn Neuteboom (die Sacha ongetwijfeld als medestudent op St. Joost heeft ontmoet), Cees van Gelderen en Jan Henderik lieten zich weer inspireren door het werk van deze fotografen.

In de jaren tachtig wordt het reizen naar verre oorden populair en verschuift de focus naar een imposante landschap of bouwwerk als decor. Modefoto’s van Sacha lijken een voorbode op de foto’s die Maarten Schets later zou maken voor Avenue. Foto’s met modellen met een donkere huidskleur lijken vooruit te wijzen naar het werk van Viviane Sassen. Maar of genoemde fotografen zich hebben laten inspireren door het werk van Sacha of dat het de tijdgeest was, valt moeilijk te zeggen.

Nonchalant

De relaxte sfeer, het natuurlijke, het ongedwongene lijkt kenmerkend te zijn voor het werk van Sacha. De modellen poseren, maar er wordt ook wat aan het toeval van de beweging of een windvlaag overgelaten. Wat de invloed is geweest van het werk van Sacha op de modefotografie in Nederland, is moeilijk te achterhalen. Toen ik midden jaren tachtig enkele modefotografen interviewde in het kader van een afstudeerscriptie over de ontwikkeling van de modefotografie in Nederland, werd door sommigen de naam Sacha genoemd. Voor mij was dat toen een onbekende modefotografe werkzaam in Parijs. Wat zij in het werk van Sacha waardeerden en ook zelf nastreefden was het quasi nonchalante, waardoor het lijkt alsof er niet wordt geposeerd. Alsof het niet om een modereportage gaat. Nu modefotografe Sacha opduikt met een overzichtsexpositie in Breda valt er een puzzelstukje op zijn plek.

Bij enkele beelden in de expositie heeft Sacha een verhaal ingesproken. Daarbij vertelt zij hoe het er in de (analoge) modefotografie aan toeging. Dat je als fotograaf pas het resultaat van je werk kon zien bij thuiskomst nadat de dia’s op een lichtbak waren te zien of werden geprojecteerd, lijkt nu ondenkbaar. Foto’s van het werk achter de schermen geven een beeld van de crew die nodig was om een modereportage te maken. Hoewel het resultaat afhankelijk is van de samenwerking binnen de groep, is het daarbij de fotograaf die als regisseur de touwtjes in handen heeft. Jenny Smet – beeldredacteur van Vrij Nederland, docent bij academie KABK in Den Haag en curator – heeft ook bij enkele foto’s tekst ingesproken. Daarmee plaatst zij het werk van Sacha in het bredere kader van de ontwikkeling van de modefotografie. Een mooie toevoeging aan de expositie.

Het boek dat bij deze expositie is verschenen, bevat een tekst van Sacha zelf waarin zij terugkijkt op haar lange werkzame leven. Daarnaast geven art director Peter Knapp en hoofdredacteur Claude Brouet een impressie van de samenwerking met haar voor respectievelijk Elle en Marie Claire, en spreken modeontwerper Kenzo en trendwatcher Lidewij Edelkoort hun waardering uit voor haar werk.

‘Sacha! 50 jaar modefotografie’, t/m 5 december 2021 in Stedelijk Museum Breda
Stedelijk Museum Breda

Sacha, 50 jaar modefotografie (met tekstbijdragen van Dingeman Kuilman, Gabriel Bauret, Sacha van Dorssen, Peter Knapp, Claude Brouet, Takada Kenzo en Lidewij Edelkoort). Zwolle: WBooks / Breda: Stedelijk Museum Breda 2021 128 pp, ISBN 978-94-625-8447-1, pb., € 24,95.

© Brabant Cultureel 2021