Als zanger/muzikant geniet Martien van Bergen (Helmond 1964) enige bekendheid. Hij was eerst lid van de band Tupelo Honey, later trad hij op en maakte hij platen als soloartiest onder de naam Blimey! Als schrijver is hij minder bekend, terwijl de roman ‘Er is vast wel een manier voor Violaine Oldenziel’ toch alweer zijn derde boek is.
door Peter van Vlerken
Literair is het niet erg hoogstaand wat Martien van Bergen klaarspeelt op de eerste bladzijden van zijn roman Er is vast wel een manier voor Violaine Oldenziel. Stilistisch enigszins onbeholpen schetst hij om te beginnen het chaotische gezinsleven van een muzikant met vrouw en twee kinderen. Hij is een losse opvoeder, zij is meer het degelijke type, waardoor relatieproblemen op de loer liggen. Hun kinderen zijn grappig, zoals kinderen grappig kunnen zijn.
Maar het gaat vooral veel over muziek. Er wordt gestrooid met namen van beroemde artiesten als Jimi Hendrix en Grace Slick. Het hele boek door worden citaten uit bekende songteksten aangehaald. Ook de moeder van het romanpersonage Egbert Oldenziel scoorde hits, maar hij zet zich juist af tegen commercieel succes en ontleent zijn zelfvertrouwen als muzikant aan het eigenzinnig gaan van zijn eigen artistieke gang.
Geluidstovenaar
Ik moet me sterk vergissen of Oldenziel lijkt als twee druppels water op de wat wonderlijke multi-instrumentalist en zanger Blimey!, onder welke naam Martien van Bergen muziek maakt: ‘In bepaalde kringen heeft Oldenziel status. Daar waar stijl en raffinement belangrijker zijn dan grote vermaardheid. (…) Een die zijn eigen liedjes schrijft, speelt en opneemt. Liedjes die afwijken van de gangbare norm.’ Net als Blimey! is Oldenziel uit een band gestapt om als soloartiest met allerlei muzikale middelen te werken aan een ‘ongrijpbare sound’ die van hem een ‘geluidstovenaar’ maakt.
Het boek duikt heel diep in de muzikale details. Zo diep dat je als lezer geneigd bent het verder voor gezien te houden: ‘Dus schakelt hij de studiospeakers uit, stelt de compressor in (threshold -4 Db, ratio 4:1, attack < 1ms, release 40 ms) en posteert zich met koptelefoon achter de AKG C414 B-ULS, een klassieker op het gebied van condensatiemicrofoons.’
En dan zijn er nog wel een paar andere bezwaren tegen dit boek op te noemen, zoals filosofietjes waarmee Van Bergen op de proppen komt en waar soms geen touw aan vast te knopen is. Of vergelijkingen die wat al te zweverig zijn, zoals de opmerking dat een geslaagd lied is als ‘een wolk waarin je een gezicht herkent’. Je krijgt de indruk dat Van Bergen als schrijver nogal gauw verwonderd is, creativiteit probeert te vinden waar die lastig te vinden is, en de literaire lat hoger legt dan hij kan springen.
Begaafd
Dat je toch met plezier in het boek blijft doorlezen is te danken Violaine en aan het feit dat Van Bergen met groot gemak in de huid van dit dochtertje van het gezin Oldenziel weet te kruipen. Zij is een bijzonder begaafd kind dat van jongs af aan schrijfster wil worden en daartoe onder meer woorden verzamelt die ze mooi vindt. Woorden als ‘verrekkeling’, ‘oelewapper’ en ‘kierewiet’. Ook verzint ze eigen woorden, zoals ‘broog’ voor droog brood en ‘uilen’ voor als je ogen gaan tranen door een ui. Als zij aan het woord komt krijgt het boek vaart, worden de vergelijkingen to-the-point en vooral heel leuk: ‘wortelstamp lijkt op de uitwerpselen van een zieke bever’.
In het tweede deel maakt het boek een tijdsprong en krijgt het het karakter van een road-novel als de ouder geworden Violaine een mysterie rond haar inmiddels overleden vader probeert te ontraadselen. Ondanks haar verteltalent blijken haar ambities om schrijfster te worden niet goed uit de verf te zijn gekomen. Dat, en de rouw om haar vader en de moeilijke verhouding met haar moeder hebben haar flink cynisch gemaakt. Maar in dat cynisme is zij nog altijd even spits als zij als kind al was.
Daarmee zal dit boek nog steeds geen bestseller worden. Dat hoeft ook helemaal niet en het is ook helemaal de vraag of Van Bergen het beoogt. In de weigering commercieel succes na te streven is er weinig verschil tussen de muzikant en de auteur. Maar het lijkt wel zo te zijn dat hij kwalitatief een betere schrijver wordt als hij de gedaante van een kind aanneemt en minder de pretentie van een volwassen auteur probeert hoog te houden. Misschien komt hij beter tot zijn recht als schrijver van kinderboeken.
Martien van Bergen, Er is vast wel een manier voor Violaine Oldenziel. Amsterdam: Brave New Books 2021, 189 pp., ISBN 9789464182064, pb., € 18,50.
© Brabant Cultureel 2021